گفتمان در داستان «مسجد مهمان کش» مثنوی با تکیه بر آرای «میشل فوکو»

زبان و گفتمان، دو عنصر مهم زندگی هستند که گاه موجب زایش عناصر دیگری می‌شوند. از جمله این عناصر، مقوله «قدرت» است که به نوبه خود موجد برخی فرآیندهای دیگر مانند «تهدید»، «مقاومت»، «ملامت» و «وحشت» می‌شود. مولانا جلاالدین محمد بلخی، شاعر بنام قرن هفتم هجری، توانسته است در خلال اشعار عارفانه، گفتمان‌های فرهنگی، سیاسی و عقیدتی عصر خود را هنرمندانه و نامحسوس از زبان اشخاص داستان های مثنوی بیان کند. هدف و قلمرو اصلی این تحقیق، بررسی یک نمونه از داستان‌های مثنوی مولانا از دیدگاه تاریخ گرایی نوین و روشن کردن ویژگی و کارکردهای آن در محدوده تعریف جدیدی است که میشل فوکو - فیلسوف فرانسوی - از آن ارایه می‌دهد. گفتمان‌های بحث شده در این جُستار، نشان دهنده تکثر قدرت در متن داستان مورد مطالعه و به تبع آن در زمان مولوی است. زبان نیز مانند ابزار قدرت در روابط شخصیت‌های داستان و جامعه، عامل اقتدار به شمار می آید. در این میان خرافه پرستی و خرافه بافی، پررنگ‌ترین گفتمان بوده، رمز اصلی داستان «مسجد مهمان کش» به شمار می‌آید. بر مبنای گفتمان مورد مطالعه، مولوی در دیاری به سر می‌برد که غبار تیرگی‌ها، فضای جامعه را در برگرفته بود. این حکایت رازآمیز، حساسیت مولوی را نسبت به چنین فضایی آشکار ‌کرده است.