ظرفیت طنز و نقد اجتماعی- اخلاقی در آثار فارسی شیخ بهایی

شیخ بهایی دانشمند بزرگ قرن ده و یازده هجری از هنرها و دانش‌های بسیاری چون معماری، شعر، ریاضی، نجوم، حکمت، فقه و حدیث بهره‌مند بود. اما، بی‌گمان، وجود طنز درآثار و افکارش و توجه او به نقد طنزآمیز،‏‏‏‏‏‎‏‏ْ‏‏‏‏ لطیفه‌ای غریب می‌نماید و مقام شیخ الاسلامی و پایگاه و منصب فقهی و دینی او در دربار صفوی و در میان مردم نیز وجود این امکان را در اندیشه و سلوک و آثار شیخ بسی دور نشان می‌دهد؛ با این همه واقعیت آن است که طنز به عنوان ابزاری تاثیرگذار در کار انتقاد اجتماعی اخلاقی و آگاهی بخشی اجتماعی مورد توجه شخصیت ذوفنونی چون شیخ بهایی بوده است و علاوه بر وجود چند شعر و نوشته طنزآمیز در میان آثار او، گرد آوردن و تدوین کشکول و قصه رمزی گربه و موش نیز به تنهایی از توجه شیخ بهایی به ابزار طنز و استفاده از آن در نقد رفتار و گفتار برخی مردمان حکایت دارد. در این مقاله به ظرفیت طنز و نقد اجتماعی و اخلاقی در آثار فارسی بهایی پرداخته‌ایم.