ریخت‌شناسی داستان مهر و ماه

مقاله حاضر به مطالعه و تحلیل داستان مهر و ماه می‌پردازد. علاوه بر طرح مباحثی درباره این داستان، پیشینه و روایت‌های دیگری از آن، به پژوهش ریخت‌شناسانه ساختار داستان و عناصر آن توجه شده و مباحثی مانند زبان، شخصیت، راوی و زاویه دید، ساختار زنجیره‌ای داستان، بن‌مایه‌ها، زمان و مکان در آن بررسی شده است. سراسر کتاب را یک داستان بلند در برگرفته و شخصیت‌های متعددی در پیشبرد رویدادها درگیرند. نثر این اثر گاهی ساده و گاهی فنی و مسجع می‌شود. در این داستان از 45 شخصیت استفاده شده که غالباً با نام خاص از آنها یاد می‌شود. بیشترین شخصیت‌ها را جادوان و پریان(5/24 درصد) و زنان و دختران (2/22درصد) تشکیل داده‌اند. راوی داستان نامعلوم و مبهم است. زاویه دید داستان، سوم شخص یا دانای کل است. کارکردهای سی و یک گانه مورد نظر پراپ را در این داستان می‌توان دید و آن را می‌توان در شش مرحله وضعیت آغازین، پیچیدگی مسیله، انتقال، ستیز، بازگشت و به رسمیت شناخته شدن دسته‌بندی کرد. الگوی روایی داستان بدین قرار است:? ? ? ? b ? ? ? f a c ? e g g k d h f c b e b o ? h k m ex ? pr u k e pr o t l k w qn i rs ?شخصیت‌های داستان را نیز می‌توان از منظر پراپ در هفت حوزه کنش متمایز کرد. حوادث خارق‌العاده از عناصر اصلی این داستان است که به همراه جادوان و پریان روایت را پیش می‌برد، زمان، طبق روال داستان‌های سنتی نامعلوم و کلی است. مکان‌های شکل‌گیری داستان برخی واقعی و برخی خیالی‌اند و از چین، هند، مکه، شام و مصر تا مغرب را در بر می‌گیرند.