تحلیل منظری از گفتمان جنگ در رمان «شطرنج با ماشین قیامت»: نقد خواننده‌محور

در دوره های اخیر، نقد خواننده محور، نقد سنتی و مولّف محور را به چالش کشیده و با اهمیت بخشیدن به جایگاه خواننده، رویکرد مطلق گرای آن را به ماهیتی بر این باور است که هر خواننده، معنای « ولفگانگ ایزر » . نسبی گرا تغییر داده است جدیدی را از متن به دست می آورد که این امر بیانگر نسبی بودن معناست . او خواندن ادبیات داستانی را به فعالیتی تبدیل می کند که حاصل آن ، شکل گرفتن به عنوان ساختاری پدیدارشناسانه در ذهن خواننده است . در ایران « متن ادبی » معاصر و تحت تاثیر جنگ تحمیلی، متون متعددی به موضوع جنگ پرداخته اند ؛ از از حبیب احمدزاده، با رویکرد « شطرنج با ماشین قیامت » آن جمله رمان پرخوانندة و نگاه نو و متفاوت خود توانسته است جایگاه خوبی در این حوزه بیابد . پژوهش حاضر به بررسی نسبی گرایی گفتمان جنگ در این رمان بر پایۀ نظریۀ نقد خواننده محور ولفگانگ ایزِر میپردازد و نشان می دهد که گفتمان رمان که نتیجۀ همکنشِ متن و خواننده است، برهمکنشی و نسبی گراست. یافته های این تحقیق نشان می دهد که هرچند یک سویۀ این رمان، گفتمانی جهادمحور را ارائه میکند،سویۀ دیگر آن، گفتمانی تجدیدنظرطلب را پرورش می دهد که می خواهد خواننده با کاربست آن از دریچۀ جدیدی به جنگ بنگرد. همچنین رمان در جذب خواننده و تعامل با او موفق عمل می کند و خواننده می تواند با استدلال و استنتاج، فضاهای تهی متن را که اغلب پنهان هم هستند، خود پر کند.