مقایسۀ خَمریّات «ابونُواس اهوازی» و ساقی‌نامۀ «پرتوی شیرازی» (از خاک تا افلاک)

ساقی نامه و خَمریه سرایی، یکی از انواع برجسته شعر غنایی است. بسیاری از شاعران و عارفان، اشعار خود را بر پایۀ مضامین و مفاهیم اشعار خمری سروده‌اند و بعضاً بین تصاویر خاکی تا افلاکی پیوند زده‌اند. بررسی تطبیقی مضامین اشعار ابونواس اهوازی (133ه.ق-196) و حکیم پرتوی شیرازی (870 ه.ق- 941)، مسئله اصلی مقالۀ پیش روی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش است که تفاوت و تشابه مضامین شعری در خمریات ابونواس و ساقی نامۀ حکیم پرتوی چیست؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که هر دوی این آثار به لحاظ توصیفات، تشبیهات، کاربرد آلات و نغمات موسیقی و نیز واژگان میخانه ای بسان یکدیگر بوده‌اند، تفاوتی که در این دو به چشم می خورد، آن است که شراب، آلات میخانه ای، ساقی و پیر میکده در خمریات ابونواس، جنبۀ ظاهری دارد؛ اما در ساقی نامۀ پرتوی، فراتر از معنی ظاهری بوده، در بیان نوعی تفکر فلسفی و عرفانی است. مفهوم شراب و باده‌‍‌نوشی در خمریات ابونواس، جنبۀ لذت‌جویی و عشرت‌طلبی و در ساقی‌نامۀ پرتوی، جنبۀ سُکر عرفانی و نیل به قرب الهی دارد. او به نوعی کوشیده تا با کاربرد واژگان خمری به‌ظاهر بدنام، اندیشه های والای عرفانی را در اشعار خود منعکس نماید.

comparison of khamriyat of abu nuwas and saqi-nameh of partovishirazi (from the soil to the sky)

saqi-nameh and khamriya-saraei are one of the most pleasant lyrical types of poetry. many poets and mystics have written their poems based on themes and concepts of khamr poetry. the comparative study of the themes of the poems of abu nuwas (133 ah-196) and hakim partovi (870 ah-941) is the main issue of this article. this research, with descriptive-analytical method and relying on library texts, seeks to answer the question that what are the differences and similarities of the poetic themes in abu nuwas'skhmeryat and hakim partovi'ssaqi-nameh? the results of the research show that both of these works are similar in terms of descriptions, similes, use of musical instruments and tunes, as well as tavern vocabulary, and the difference that can be seen in these two is that wine, tavern instruments ,saqi and pirmikdeh in abu nuwas'skhamriat had an outward aspect, but in saqi nama partovi, it is beyond the outward meaning and expresses a kind of philosophical and mystical thought. the concept of wine and wine drinking in abu nuwas's wine has the aspect of pleasure-seeking, and in partovi'ssaqi-nameh, it has the aspect of mystical drunkenness and reaching closeness to god. he somehow tries to reflect high mystical thoughts in his poems by using seemingly infamous khmer words.