مقوله‌بندی مراتب زیبایی در شعر حافظ؛ از «حُسن» تا «آن» به شیوه هرمنوتیکِ متن (کلاسیک)

زیبایی ها در شعر حافظ لایه بندی شده اند و درجاتی دارند. پژوهش پیش رو برای تبیین مراتب زیبایی در غزل حافظ، می کوشد درجات زیبایی و روابط میانشان را دریابد، بنابراین بر پایه هرمنوتیک کلاسیک و شیوه «شلایرماخر»، متن غزل حافظ را تفسیر فنی و تفسیر دستوری کند. ابتدا برای تفسیر فنی، معانی لغوی و اصطلاحی واژگان «حسن» و «آن» را در آرای متفکران مسلمان بازشناسی و در شرایط خاص زمانی - مکانی، تبیین می‌نماید، آن گاه برای تفسیر دستوری، به تبیین ویژگی های معناشناسانه واژگان هم سنگ زیبایی، کلمات ملازم حسن و اصطلاحات مکملش می پردازد و بر پایه بسامد این اصطلاحات، هم زمان دست به تفسیر کمّی و کیفی می زند. نتیجه این که به استناد بسامد واژگانی و مصادیق زیبایی، «حسن» به‌عنوان مفهومی که با استفاده از «علم نظر» سنجیده می شود، نخستین و ساده‌ترین مفهوم زیبایی در غزل حافظ است و به دو گونه «حسن خداداد» و «حسن بسته زیور» تفکیک می شود. «حسن خداداد» دارای مراتب و پله‌های «لطف»، «ملاحت» و «آن» است. «لطف» مرتبه ای است بالاتر از «حسن»؛ در واقع کیفیتی است که بر «حسن» افزوده شده است. «ملاحت» کیفیتی است که درک می شود ولی قابل وصف نیست و در نهایت «آن» کیفیتی رمزآمیز و غیرقابل وصف در معشوق است که همگان توان درک و تشخیصش را ندارند. در نظام زیبایی‌شناختی ذهن حافظ، «آن» به‌عنوان «سرنمون» در کانون توجه او جای گرفته و معیاری است برای رد یا قبول دیگر صفات زیبایی‌شناختی.

Categorization of beauty levels in Hafez's poetry; From Hosn to Aan in the hermeneutic way of the text (classical)

Beauties in Hafez's poetry are classified and have degrees. In order to explain the degrees of beauty in Hafez's ghazal, the upcoming research tries to find out the degrees of beauty and the relationships between them, and also, based on classical hermeneutics and Schleiermacher style, to interpret the text of Hafez's ghazal technically and grammatically. First, for technical interpretation, it reveals the lexical and idiomatic meanings of the words Hosn and Aan in the opinions of Muslim thinkers and in specific time-space conditions.Then, for the grammatical interpretation, it explains the semantic features of words similar to beauty, the words associated with and its complementary terms, and on the basis of the frequency of these terms, it starts a quantitative and qualitative interpretation at the same time.Based on the lexical frequency and examples of beauty, it is concluded that Hosn(beauty) as a concept that is measured using Opinion Science, is the first and simplest concept of beauty in Hafez's Ghazal, that is separated in two ways: God-given beauty and Beauty depending on ornaments. God-given beauty has the levels of kindness, elegance and Aan. in fact, kindness is higher than beauty and it is a quality that has been added to Hosn.Elegance is a quality that can be understood but cannot be described, and finally Aan is a mysterious and indescribable quality in the beloved that not everyone can understand and recognize.In the aesthetic system of Hafez's mind, Aan is in the center of his attention as Prototype and is a criterion for rejecting or accepting other aesthetic attributes.