بررسی تبارشناسانۀ مفهوم الیناسیون (ازخودبیگانگی) در داستان «گاو» اثر غلامحسین ساعدی

پدیدۀ بیگانگی با توجه به تقابل سنت و تجدد، به‌ویژه در عصر پهلوی، با جریان شبه‎مدرنیته و جریان های سیاسی و فکری آن روزگار از وجود ارتباط معناداری حکایت می‌کند؛ چنان که کودتای 28 مرداد 1332 مهم ترین و تاثیرگذارترین رخداد سیاسی بود که یاس، ناکامی و ازخودبیگانگی قشر متوسط و روشنفکر جامعه را رقم زد. بنابراین پرداختن به آثار غلامحسین ساعدی به عنوان روشنفکری که سطوح و وجوهی از این پدیده را نمایندگی می کند، ضرور به نظر می‌رسد؛ زیرا ادبیات او محصول فضایی است که به ساحت شبه‌مدرنیته در ایران تعلق دارد. مقالۀ پیش رو بر آن است داستان «گاو» ساعدی (از مجموعه عزاداران بیل) را که داستانی استعاری و سمبولیک است، بر اساس مفهوم ازخودبیگانگی تبیین و تحلیل کند و ماجرای ازخودبیگانگی انسان ایرانی را در مواجهه با پذیرش واقعیت و نقش وارون‌تابی ایدئولوژی در ایجاد این پدیده نشان دهد. این پژوهش پس از تبیین پدیدۀ الیناسیون بر اساس تبارشناسی این مفهوم، به مدد استعاره‌هایی چون «قدرت و ایدئولوژی»، «هویت» و «دیگری»، با توجه به ساختار نظریۀ بیگانگی هگل (یگانگی/ بیگانگی/ رهایی از بیگانگی) داستان «گاو» را بررسی می کند. طی تحلیل داستان این نتیجه حاصل شد که در ژرف‎ساخت اثر یک نظرگاه فلسفیروان‎شناختی جامعه‎شناختی پنهان است که در ساختار، فضا و شخصیت داستان قابل رویت است. خلق شخصیت‌های مسئله‌داری همچون شخصیت مشدی حسن نمایانگر جست‌وجوی نویسنده برای نشان دادن جهان نمادینی است که با نظریه گره خورده است.

Genealogical analysis of alienation Case study: The story of the cow by Gholam Hossein Saedi

The phenomenon of alienation according to the contrast between tradition and modernity, especially in Pahlavi era should have a meaningful relationship with the quasimodernity flow and other intellectual and political flows. As the coup occurred in 28 Mordad 1332 was the most important and effective political flow that caused despair and failure and alienation in the middle and intellectual strata of society. So, it seems necessary to address the works of Gholam Hossein Saedi as an intellectual who represents the levels and aspects of this phenomenon. Because his literature is the product of a space that belongs to the field of quasimodernity in Iran. This article tries to analyze and explain the story of Cow by Saedi (Bill Mourners Collection) which is in the form of a metaphorical and symbolic story, on the basis of alienation concept, and show the adventure of being alienation of Iranian human while facing reality, and also the role of inverted ideology in creation of this phenomenon. The research in question, after explaining the phenomenon of alienation based on genealogy of this concept shows its historical evolution in the views of Hegel and Feuerbach and Marx and Forum, examines the story of Cow according to metaphors such as power and ideology, identity, another one. During the analysis of the story, we came to the conclusion that there is a hidden philosophicalpsychologicalsociological theory in the construction of the work that is visible in the structure, space and character of the story. Creating problematic characters like Mashdi Hassan, represents the author search to show a symbolic world tied to theory.