سویه‌های معنادار واژه‌گزینی در خمسۀ نظامی

بُعدی از کاوش در زبان شعر، بررسی گزینش واژگان شعری است. با تحقیق در چرایی گزینش واژگان می‌توان به مسائلی از دنیای درون و برون شاعر دست یافت که در واژگان شعرش نهان است. شخصیّت و روحیّات شاعر به عنوان مهم‌ترین عامل در گزینش واژگان شعر، سبب می‌شود واژه‌ها، حامل بار معنایی فراتر از معانی اصلی و اوّلیّۀ خود باشند که به آنها، معانی ثانوی یا تضمّنی گفته می‌شود. معنای تضمّنی بیانگر از احساس شاعر به پدیده‌هاست که در برخی واژه‌های شعر مندرج می‌گردد. نظامی گنجه‌ای از شاعرانی است که در خلق آثار خویش علاوه بر توجّه به زیبایی‌های لفظی که بر قدرت نفوذ کلامش می‌افزاید، تلاشی کرده عواطف و احساسات، تفکّرات، جهان‌نگری و عقاید خویش را نیز بیان نماید؛ لذا بررسی آثارش از حیث زبانی می‌تواند شرایط مناسبی به منظور شناخت بهتر خصوصیّات فکری و روانی او فراهم سازد. ما با کاوش در حوزۀ واژگان پرکاربردی که دارای معانی تضمّنی است و بررسی چگونگی معناداری آنها در خمسۀ نظامی، سعی نموده‌ایم به ترسیم مشخّصاتی از جهان‌بینی شاعر و گرایش‌های روحی او بپردازیم. واژه‌های مورد بررسی در این جستار، به ترتیب بسامد عبارت‌اند از: «خون»، «سایه»، «کلید»، «چراغ» و «عشق». معانی ضمنی برخاسته از این واژه‌ها گاه به سبب مجاورت با واژه‌های دیگر در بافت کلام، تقویت می‌شود. یافته‌های این پژوهش نیز، تاثیر ناملایمات و خشونت‌های دوران پرآشوب شاعر، جست وجوی او در جهت دستیابی به امنیّت و آرامش و تلاش برای مقابله با مشکلات را نشان می‌دهد.

Meaningful Word Choices in Nizami’s Khamse

One aspect of studying the language of poetry is the analysis of the choices of words used in the poetry. By studying the reasons of the choice of words, you can learn about issues related to the poet’s inside and outside world, things which are hidden in the words used in the poems. Poet’s Characteristics and moods as the most important factors in the word choice make the words carry meaning beyond their main and primary meanings which is known as the secondary or implicit meaning. Secondary meaning, show the poet's feelings towards other phenomena and is communicated through some words in the poems. Nizami Ganjavi is one of those poets who not only paid attention to verbal aesthetics which makes his words more powerful, but also tried to express his emotions, feelings, thoughts, worldview and opinions. Therefore, the linguistic study of his works is an appropriate way to gain better understanding of his thoughts and feelings. By exploring the domain of highly applied vocabulary with implicit meanings, and analyzing their significance in Nizami’s Khamse we have tried to demonstrate the features related to his worldview, and his spiritual tendencies. The words analyzed in this article based on their frequencies are as follows: Blood, shadow, key, light and love. Sometimes the implicit meanings of the words will be reinforced because of proximity to other words in the context. The findings of this study also show the effects of the adversity and violence of the turbulent time the poet lived in, and also it shows how he searched in order to achieve security and peace and tried to deal with problems.