کارکرد تضاد و تقابل در زیبایی‌شناسی تصاویر غزلیات عطار، بر اساس آراء جرجانی

عبدالقاهر جرجانی از دانشمندان بلاغت و نحویون بنام سده پنجم است که بیشتر با نظریۀ «نظم» و «معنای معنا» شناخته می‌شود. دو کتاب ارزشمند او، «اسرارالبلاغه» و «دلایل الاعجاز»، در تبیین و ریشه‌یابی مباحث زیبایی‌شناسی سخن است. گرچه او در بیان سازه‌های موثر در زیبایی، بیشتر به تشبیه، تمثیل، استعاره و مجاز می‌پردازد، روشی که برای تحلیل ارزش زیبایی‌شناختی پی‌می‌گیرد و عواملی که در زیبایی صور خیال ذکرشده بیان می‌کند، می‌تواند راهی برای پژوهش دربارۀ دیگر آرایه‌های سخن باشد. در این پژوهش بر پایه روش توصیفی - تحلیلی و بر پایه نظریات جرجانی، به تحلیل کارکرد تضاد و تقابل در زیبایی‌شناسی غزلیات عطار پرداخته می‌شود. این جستار روشن خواهد ساخت که آنچه از دید جرجانی سبب‌ساز زیبایی است، در نمودهای گوناگون ظهور عنصر تضاد و تقابل در تصویر ادبی (همچون تضاد و طباق، انواع پارادوکس و...) وجود دارد و بر اساس این، تضاد از سازه‌های توان‌بخش ادبیت متن به شمار می‌رود.

A Study on the Functions of Contradiction and Conflict in the Aesthetic Analysis of Attar’s Sonnets Imagery Based on Jorjani’s Views

Abdolghaher Jorjani is one of the well known rhetoricians and syntacticians of fifth century who is best known for his “construction theory” and “the meaning of meaning”. Two of his great books named Asrar albalaghah and Dala'il alI'jaz explain aesthetic issues of the discourse. What he has expressed about these imageries can also be useful for studying other literary devices. Although he has referred to simile, allegory, metaphor, and metonymy to explain the effective elements of aesthetics, the method he has used to analyze the aesthetic value of the text, and the effective factors he presented for aesthetic analysis of the imageries can also be useful in studying other figures of speech. Using a descriptiveanalytical approach, and according to Jorjani’s views, this study aims at analyzing the function of contradiction and conflict in the aesthetic analysis of Attar’s sonnets. This study attempts to show that what Jorjani had considered to be important aesthetic factors can be found in different representations of the elements of contradiction and conflict (e.g. antonyms, different types of paradox, etc.). Based on the findings, contradiction is one of the effective elements of literariness of the text.