تحلیل جامعه‌شناختی شعر «شاملو» و «ابوماضی» بر پایه نظریه «زالامانسکی»

تحولات اجتماعی از آغاز قرن بیستم تا‌کنون در ادبیات ایران و لبنان بازتابی ویژه داشته ‌است و شعر «شاملو» در ادبیات معاصر ایران و «ابو‌ماضی» در ادبیات معاصر لبنان از منظر بازتاب تحوّلات اجتماعی اهمیّتی ویژه دارند. مقالۀ پیش روی با هدف تبیین بازتاب رخدادهای اجتماعی در شعر شاملو و ابوماضی بر پایه نظریّۀ محتواهای مسلط «هنری زالامانسکی» مبنی بر «جامعه‌شناسی ادبیّات» با رویکردی توصیفی تحلیلی بر اساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی انجام شده‌ است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که تحوّلات اجتماعی معاصر ایران و لبنان در شعر شاملو و ابوماضی، کارکردی آشکار داشته و مضامینی مشترک در شعر متعهّد این دو شاعر ایرانی و لبنانی پدید آورده ‌است. پاسخ و راهکار این دو شاعر در قبال معضلات جامعۀ خود که از دیدگاه زالامانسکی، این پاسخ در انواع ادبی گوناگون متبلور می‌شود «مبارزه برای آزادی» است. شاملو مبارزه با خفقان رژیم پهلوی و ابوماضی مبارزه در برابر ستم‌های حکومت عثمانی را به تصویر کشیده ‌است. مفاهیمی چون رنج مهاجرت، وطن‌دوستی، انتقاد از فقر و رنج مردم، شکوه از استبداد حاکم، روشنگری و ظلم‌ستیزی، آزادی‌خواهی و عدالت‌جویی از مفاهیم اجتماعی شعر این دو شاعر است. این مضامین با توجه به نظریۀ زالامانسکی که برخی ادبا تنها به روایت تجربه‌های اجتماعی خود بدون بهره‌مندی از زیبایی‌آفرینی ادبی می‌پردازند و رویکرد برخی دیگر خلاقانه و هنرمندانه است، توسط هر دو با تخیّل‌گرایی و تصویرآفرینی شاعرانه سروده شده است.

Sociological analysis of Shamloo's and AbuMazi's poetry based on Henry Zalamansky's theory

Social developments have been reflected in Iranian and Lebanese literature since the beginning of the twentieth century in an especial way, and the poems of Ahmad Shamloo in contemporary Iranian literature and the poems of Abu Mazi in contemporary Lebanese literature have had special importance in terms of reflecting social developments.The present article aims to explain the reflections of social events in Shamloo and AbuMazi’s poetry based on the dominant content theory in Henri Zalamansky's sociology of literature with a descriptiveanalytical approach based on the American School of Comparative Literature.The results of the research show that the contemporary social developments in Iran and Lebanon have a clear function in Shamloo and Abu Mazi's poetry and have created common themes in the poetry of these two Iranian and Lebanese poets.The two poets' response to the problems of their society which, from Zalamansky's point of view, is reflected in various literary forms is the struggle for freedom. Shamloo depicts the struggle against the oppression of the Pahlavi regime and Abu Madi depicts the struggle against the oppression of the Ottoman empire.Concepts such as the hardships of immigration, patriotism, criticism of poverty and suffering of the people, complaining about the ruling tyranny, enlightenment and struggle against oppression, freedomseeking and seeking justice are the social concepts of the poetry of these two poets.