تاملی در مفهوم «مقتضای حال» و گسترۀ آن در علم معانی

این مقاله، تاملی در مفهوم مقتضای حال در علم معانی، تبیین گسترۀ آن نزد بلاغیون متقدّم و بررسی نظرهای بلاغت‌پژوهان جدید دربارۀ گستردگی یا محدودیّت مفهوم حال است. هدف از این بررسی، پرداختن به پرسش‌هایی است که ضمن ایجاد زمینۀ تعامل میان اندیشه‌های زبان‌شناختی بلاغیون متقدّم و جدید در توجّه به عناصر فرامتنی، رویکرد متفاوت علم معانی را در پرداختن به این عناصر مورد توجه قرار می‌دهد؛ پرسش‌هایی مانند اینکه «حال» در علم معانی شامل چه عناصری است و آیا امکان مقایسه میان «مقتضای حال» و رویکردهای کاربردشناختی در زبان وجود دارد؟ روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است و پس از بیان نظرهای بلاغیون متقدّم و جدید دربارۀ مقتضای حال به این نتیجه می‌رسد که رویکرد متفاوت بلاغیون در توجّه به عناصر فرامتنی سخن، به دو دلیل توجّه به حال پیش از ایراد سخن و کارکرد بلاغی و زیباشناسی آن در علم معانی است.

Contemplation on the Concept of “Situation Requirement” and its Extension in Ma’ani

This article will discuss the concept of “situation requirement” in Ma’ani, and explain its implications for classical and modern rhetoricians by analyzing the extent and limitations of the concept of situation in their ideas. This study aims to create a dialogue between linguistic thoughts of modern and classical rhetoricians by considering the metatextual elements in regard to the concept of situation. In doing so, this research asks: what are the elements of “situation” in Ma’ani? Is it possible to compare “situation requirement” to the pragmatic approaches in linguistics? The method of this research is descriptiveanalytical and after expressing the views of the classical and modern rhetoricians about “situation requirement, it is concluded that the difference in their approach to the metatextual elements of speech is due to two reasons: considering the situation before speech and the rhetorical and aesthetic functions of situation in Ma’ani.