شگردهای فانتزی‌سازی در داستان‌های «محمدرضا شمس»

فانتزی انواع گونا گونی چون فانتزی پری وار، تمثیلی، واقع گرا، فلسفی، گروتسک و... دارد و از یک منظر به فانتزی عام و فانتزی نو و از منظری دیگر به فانتزی فرودین و فرازین تقسیم می شود. می توان گفت وجه تمایز انواع فانتزی ها در نوع تخیل موجود در آن هاست، اما آنچه در همه آن ها مشترک است آفریدن دنیایی تخیلی و فراواقعی است. خلق این دنیای تخیلی و فانتاستیک از طریق شگردهایی صورت می گیرد که البته در همه آثار فانتزی، ثابت و از پیش شناخته شده نیست بلکه از طریق بررسی های مختلف می توان به آن ها پی برد. نگارندگان در این پژوهش با بررسی چهار داستان از محمدرضا شمس، یازده شگرد فانتزی ساز را مشخص کرده‌اند که برخی از آن ها در مقایسه با پژوهش های پیشین تازگی دارند؛ مانند انتخاب راوی و قهرمان دیوانه نما، زمان پریشی، عینیت بخشیدن به مثل ها و نفرین‌ها و دعاها، استفاده از کهن الگوها و شخصیت های جادویی قصه های کهن، بنا نهادن داستان بر پایه ضرب المثل ها و فرهنگ عامه، و جان بخشی به مردگان و برانگیختن عالم اموات. از حیث انواع نیز، گونه‌های مختلف فانتزی اعم از واقع گرا، فلسفی، پری‌وار، تمثیلی، گروتسک و فانتزی اشیا را در داستان های شمس می توان دید.

Techniques of Creating Fantasy in Stories of »Mohammad Reza Shams«

Fantasy has various types including fairytales, allegorical, realistic, philosophical and grotesque and so on. Fantasies have been classified from one perspective into general and modern and from another to worldly and supernatural. It can be said that what discriminates different types of fantasies from one another is the kind of imagination used in them. But what they have in common is the creation of an imaginative and fictional world. The creation of this imaginative and fictional world is done through the techniques that are not fixed and wellknown in all fantasy works but can be understood through various studies. In this research, by studying four fictions of Mohammad Reza Shams, the authors have identified eleven techniques for creating fantasy, some of which are novel in comparison to previous studies like choosing the narrator and the pseudoinsane hero, anachronism, objectivization of allegories, curses, and prayers, using the archetypes and magical characters of ancient fictions, establishing a story based on proverbs and popular culture, and bringing back a decedent to life. Also, various types of fantasy, such as realistic, philosophical, fairylike, allegorical, grotesque and fantasy of objects can be found in Shams's stories.