اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته بر رفتارهای حامی محیط زیست

زمینه و هدف: مداخلات آموزشی تئوری محور رویکردی منطقی در راستای بهبود رفتارهای حامی زیست محیطی است. این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده توسعه یافته بر رفتارهای حامی محیط زیست در ساکنان شهر قزوین انجام شد. مواد و روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، 120 نفر از شهروندان مراجعه کننده به مراکز مراقبت سلامت شهر قزوین در یک مطالعه نیمه تجربی در سال 1401-1402 شرکت کردند. محتوای آموزشی هدفمند از طریق واتس آپ و آموزش آنلاین (4 جلسه) به صورت سخنرانی و بحث گروهی به همراه پمفلت و پیامک آموزشی برای گروه آزمون ارائه شد. داده ها قبل و 3 ماه بعد از آموزش با استفاده از پرسشنامه های دموگرافیکی، آگاهی زیست محیطی، تعهد اخلاقی، هویت فردی، خرده مقیاسهای tpb و پرسشنامه رفتارهای حامی محیط زیست گردآوری شد و با نرم افزار spss 25.0 و آزمونهای کای اسکوئر، تی مستقل و زوجی، آزمون آنالیز واریانس و آنالیز کوواریانس تحلیل شدند. یافته ها: میانگین آگاهی زیست محیطی ( از 1/3±5/2 به 2/1±10/9)، نگرش (از 2/5±17/5 به 6/1±34/7)، هنجارهای انتزاعی (از 1/8±8/9 به 3/1±14/9)، هویت فردی (از 1/7±8/8 به 2/1±12/7)، تعهد اخلاقی (از 1/4±10/9 به 2/1±15/0)، کنترل رفتاری (از 1/6±15/7 به 3/5±24/9) و قصد رفتاری (از 2/2±7/4 به 0/9±11/2) در گروه آزمون بعد از مداخله آموزشی تئوری محور به طور معنی داری بهبود یافت (0/001>p). همچنین، میانگین رفتارهای حامی محیط زیست در گروه آزمون پس از کنترل اثر متغیر پیش آزمون به طور معنی داری بهبود یافتند (9/5±36/4 به 8/7±52/2، 0/001>p).نتیجه گیری: اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامهریزی شده توسعه یافته میتواند بواسطه بهبود پیش آیندهای روانشناختی موجب ترغیب رفتارهای حامی زیست محیطی در شهروندان شود.  

the effectiveness of the educational intervention based on the extended theory of planned behavior on pro-environmental behaviors

background and objectives: theory-based educational interventions are a logical approach in order to improve pro-environmental behaviors. this study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of the educational intervention based on the extended theory of planned behavior on pro-environmental behaviors in residents of qazvin city.materials & methods: using a multi-stage random sampling method, 120 citizens referring to qazvin health care centers participated in a quasi- experimental study in 2022-2023. targeted educational content was provided through what’s app and online training (4 sessions) in the form of lectures and group discussions along with educational pamphlets and text messages for the experimental group. data were collected before and 3 months after the theory based education using demographic questionnaires, pro-environmental knowledge, moral commitment, self- identity, tpb subscales, and pro-environmental behavior questionnaires, and were analyzed with spss 25.0 software and chi-square, independent and paired t-tests, anova and ancova were analyzed.results: the mean of pro-environmental awareness (from 5.2±1.3 to 10.9±2.1), attitude (from 17.5±2.5 to 34.7±6.1), subjective norms (from 8.9±1.8 to 14.9±1.3), self-identity (from 8.8±1.7 to 12.7±2.1), moral commitment (from 10.9±1.4 to 15.0±2.1), behavioral control (from 15.7±1.6 to 24.9±3.5) and behavioral intention (from 7.4±2.2 to 11.2±9) significantly improved in the experimental group after theory based education (p<0.001). also, the mean of pro-environmental behaviors improved significantly after controlling the effect of the pre-test variable in the experimental group (36.4±9.5 to 52.2±8.7, p<0.001).conclusion: the implementation of educational interventions based on the extended theory of planned behavior can encourage pro-environmental behaviors in citizens by improving psychological factors.