طراحی، تدوین و روایی‌یابی برنامه مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی و بررسی اثربخشی آن بر تعامل اجتماعی کودکان طیف اتیسم با عملکرد بالا

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی، تدوین و روایی‌یابی برنامه مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی و بررسی اثربخشی آن بر تعامل اجتماعی کودکان طیف اتیسم با عملکرد بالا انجام شد. روش: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با پیش‌آزمون پس‌آزمون همراه با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش حاضر کودکان دارای اختلال اتیسم 6 تا 12 ساله شهر ارومیه (274 نفر) در سال تحصیلی 98-98 از مدرسه ویژه اختلال اتیسم بودند، از بین کل جامعه هدف به روش نمونه‌گیری در دسترس تعداد 40 نفر اتیسم با عملکرد بالا با استفاده از مقیاس تشخیص اتیسم گیلیام (گیلیام،1995) انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20) و کنترل (20) قرار گرفتند، پس از اجرای پیش‌آزمون، گروه آزمایش تحت آموزش برنامه کارکردهای اجرایی قرار گرفت، این برنامه به‌وسیله پژوهشگران طراحی شد که شامل 24 جلسه بود که در آن 4 مهارت (حافظه کاری، بازداری، انعطاف‌پذیری و توجه) آموزش داده می‌شد، در این مرحله کودکان گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند و دوباره پس‌آزمون اجرا شد و داده‌های به‌دست‌آمده از پیش‌آزمون و پس‌آزمون با استفاده از روش تحلیل کواریانس تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در مرحله پس‌آزمون بین میانگین تعامل اجتماعی دو گروه آزمایش و کنترل در سطح (p<01) تفاوت معناداری وجود دارد؛ به این معنا که برنامه مداخله‌ای باعث افزایش نمرات تعامل اجتماعی کودکان اتیسم نسبت به مرحله پیش‌آزمون شده است. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان داد که برنامه مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی علاوه بر داشتن روایی محتوایی مناسب، بر تعامل اجتماعی کودکان طیف اتیسم با عملکرد بالا اثربخش بوده است. با توجه به اثربخشی برنامه مداخله مبتنی بر کارکردهای اجرایی پیشنهاد می‌شود که این برنامه جهت ارتقای مهارت‌های اجتماعی کودکان اتیسم در مراکز آموزشی و توانبخشی استفاده شود. 

designing, developing and validating of intervention program based on executive functions and its effectiveness on social interaction in children with high performance autism spectrum disorder

objective: the aim of this study was to design, developing and validating an intervention program based on executive functions and evaluate its effectiveness on social interaction in children with high-performance autism spectrum disorders. method: the research method is semi-experimental with a post-test pre-test with a control group. the statistical population of the present study of children with autism disorder aged 6 to 12 years in urmia (274 people) in the academic year of 2019-20 was from the exceptional school for children with autism, out of the target population, 40 high-performance autism were selected using gilliam autism rating scale (gars) and randomly assigned to two experimental (20) and control (20) groups. after the pre-test, the experimental group was trained for twenty-four sessions, the post-test was performed again and the pre-test and post-test data were analyzed using covariance analysis. results: the results showed that in the post-test stage there was a significant difference between the mean of social interaction between the experimental and control groups at the level (p <01). this means that the intervention program has increased the scores of social interaction of autistic children compared to the pre-test stage. conclusion: findings of this study showed that the intervention program based on executive functions, in addition to having appropriate content validity, has been effective on social interaction in children with high-performance autism spectrum; due to the effectiveness of the intervention program based on executive functions, it is suggested that this program be used to improve the social skills of children with autism in educational and rehabilitation centers.