منشا لذت از اثر هنری نزد مولانا

در میان آثار حکما و فلاسفه مسلمان به «منشا لذت از اثر هنری» و «منشا زیبایی» اشاره شده است. این بحث کما بیش در فلسفه غرب نیز تکرار شده است. در این بحث فلاسفه تلاش دارند منبع الهام زیبایی به هنرمند و چرایی و چگونگی درک زیبایی توسط مخاطب اثر هنری را بررسی کنند و زمینه بحث از «کیفیت درک زیبایی» را فراهم آورند. در این زمینه دو نظر اصلی مطرح شده است؛ نخست فیثاغورس و فیثاغورسیان بر این اعتقادند منشا زیبایی هنر، حکایت کردن آن از افلاک است. این نظر که «محاکات از افلاک» نام گرفته است فواصل موسیقی را برابر فواصل افلاک از خورشید می‌داند و لذت از هنر را حاصل درک هارمونی موجود در افلاک می‌داند. در نظریه دوم حکیمان مسلمان معتقدند که زیبایی هنر به دلیل محاکات از زیبایی‌های بهشت است. قائلان نظریه «محاکات از عدن» معتقدند انسان به دلیل حضور در بهشت زیبایی‌های بهشتی را چشیده است و زیبایی‌های مادی این دنیا تداعی کننده همان زیبایی‌ها برای او هستند و در واقع این تداعی است که برای انسان لذت بخش است. مولانا به عنوان متفکر مسلمان هر دو نظریه را بیان می‌‌کند و ظاهراً طبق شواهدی که در ادامه آمده است از نظر دوم دفاع می‌کند.