مواجهات فلسفی آدورنو و فوکو با مدرنیته: طراحی مدل‌ های درون ‏گفتمان

مقالۀ حاضر به کنکاش در آثار تئودور آدورنو و میشل فوکو می‎پردازد تا به مفهوم مدرنیته در اندیشه و آراء آنان دست یازد و بر این امر مُهر تایید زند که هر یک از آنان در مواجهات خود با مدرنیته، طرحی مخصوص به خویش را درافکنده است. لذا، پس از مشخّص‌نمودن سنّت فلسفی قارّه‌ای به‎عنوان یک ”گفتمان“، و پس از مورد مداقه ‌قراردادن پرسش‌ها و مسائل پژوهش، مفهوم مدرنیته به‌گونه‎ای انفکاکی در نزد آدورنو و فوکو بررسی می‎شود. نهایتاً در مقام مقایسه و نتیجه‌گیری، مدل‌های انتولوژیک، اپیستمولوژیک و پارادایمیک به‌طور مجزّا برای این دو اندیشمند طراحی‎ و ارائه می‎شوند. هم‎چنان که نشان داده خواهد شد، عناصر اساسی و بنیادینی که انتولوژی و اپیستمولوژیِ انسانِ مدرن را برمی‎سازند، در نزد آدورنو، کلیّت و هم‎سانی، و در نزد فوکو، زیست‎قدرت و کرانمندی هستند. ناهم‎سان‎بودن عناصر تشکیل‎دهندۀ گفتمانی واحد خود را آشکارا در مدل‎های پارادایمیک ارائه‎شده متبلور خواهد ساخت؛ آن‎جا که با ابتنای بر سلسله‎مراتب معرفت نشان می‎دهیم در حالی که مواجهات فلسفی و پارادایمی آدورنو با مدرنیته مواجهاتی ”مستقیم“ هستند و مواجهۀ نظری وی مواجهه‎ای ”غیرمستقیم“ است، فوکو دارای مواجهات فلسفی و پارادایمی ”غیرمستقیم“ است و از انضمامی‎ترین سطح موجود در الگوی سلسله‌مراتب معرفت ــ یعنی، ”به‎طورمستقیم“ از نظریه ــ به واقعیت مورد بررسی (مدرنیته) ورود می‎کند.

Adorno and Foucault’s Philosophical Encounters with Modernity:Designing InterDiscursive Models

The current study investigates the concept of modernity in Theodor Adorno and Michel Foucault’s opuses and emphasizes that each of these philosophers has his specific conceptions of modernity. Therefore, after defining continental philosophy as a “discourse”, and explaining the problems of investigation, we will study this concept separately for Adorno and Foucault. Finally, as comparison and conclusion, we will design ontological, epistemological and paradigmatic models for these philosophers and present them here for the first time. As it will be shown, the fundamental elements that construct ontology and epistemology of modern human are, for Adorno, totality and identity, and for Foucault, biopower and finitude. The heterogeneity of one discourse’s constituting elements will perfectly appear in paradigmatic models; based on the levels of knowledge, we will show while Adorno has “direct” philosophical and paradigmatic encounters with modernity and his theoretical encounter is an “indirect” one, Foucault has “indirect” philosophical and paradigmatic encounters and “directly” enters to the reality from theory, i.e. from the most concrete level of knowledge.