هردر و فلسفه فرهنگ

اندیشه یوهان گوتفرید فون هردر دامنه وسیعی دارد و برای سیر در اندیشه‌های وی باید به مباحثی مانند انسانیت، تاریخ و فلسفه تاریخ، انسان‌شناسی، فرهنگ و فلسفه فرهنگ آن‌گونه که او طرح کرده است پرداخت. با توجه به شرایط عالم معاصر و اهمیت یافتن پرسش‌هایی چون سرشت فرهنگ، نسبت میان فرهنگ‌ها و آینده فرهنگ، بازخوانی آثار هردر به‌خصوص اندیشه‌های وی درباره فرهنگ لازم به نظر می‌رسد. حداقل فایده بازخوانی اندیشه‌های هردر آن است که با الگویی مناسب برای بررسی و تحلیل ژرف فرهنگ و پرسش‌های موجود درباره آن آشنا می‌شویم؛ الگویی که برای پیگیری مطالعات نظری درباره فرهنگ ضروری است. در این مقاله به اندیشه‌های هردر درباره فرهنگ پرداخته‌شده و به‌خصوص بر این نکته تاکید می‌شود که با هردر است که فرهنگ به‌عنوان موضوعی برای فلسفه به اندیشه درمی‌آید و فلسفه فرهنگ شکل می‌گیرد. فلسفه فرهنگ سنتی فلسفی است که با هردر آغازشده و در سال‌های اخیر به موضوعی کانونی در فلسفه آلمان تبدیل‌شده است. در ادامه پرسشِ نسبت میان فرهنگ‌ها در عالم معاصر، با توجه به الگوی هردر موردبررسی قرار می‌گیرد. موضوع نسبت میان فرهنگ‌ها موضوعی است که در سه دهه اخیر اهمیت بسیاری یافته و به نظر می‌رسد که بینش و تلقی هردر، یکی از بهترین الگوها برای ورود به چنین موضوعی است.