کاربردهای دینی زبان ، یک فیلسوف دو نظرگاه

آیا می‌توان با استفاده از زبان بشری که زبانی محدود و متناهی است درباره موجودی متعالی و نامتناهی سخن گفت؟ فیلسوفان در پاسخ به این پرسش آرا و انظار مختلفی به دست داده‌اند. بعضی گزاره‌های دینی را از اساس بی‌معنا و غیراصیل دانسته‌اند. مبنای چنین سخنی اصلی است که پوزیتویست‌ها آن را اصل تحقیق نام نهاده‌اند، پوزیتویست‌ها اصل تحقیق را مستند به آموزه‌های ویتگنشتاین در رساله منطقی فلسفی می دانند به ویژه این نظرگاه او که ساختار زبان و ساختار جهان واحد است و ما آن‌چه را که در جهان محسوس وجود دارد به وسیله زبان، تصویر می‌کنیم پس تنها صورت معنادار زبان، زبان واقع‌نما است. اصل تحقیق مورد اشکال و نقد بسیار قرار گرفته است. مهم‌ترین نقد و مبنایی‌ترین انتقاد را خود ویتگنشتاین کرده است. ویتگنشتاین در آثار اخیر خود تلقی یکسره متمایزی از زبان به دست داده است. طبق تلقی جدید او بی‌نهایت صورت‌های معنادار زبان داریم که هر یک منطق، شرایط و قواعد خاص خود را دارند. سخن گفتن به یک زبان مانند فعالیت بازی است. بازی‌ها به ظاهر شبیه‌اند ولی ماهیت واحدی ندارند، هر یک قواعد مخصوص خود را دارند. این نظرگاه گرچه از بی‌معنایی گزاره‌های دینی فرار می‌کند ولی نمی‌تواند معضل اساسی کاربرد زبان بشری در دین را حلّ کند.