ملاصدرا و مسئله مقامات انسان در قوس نزول

هرچند دست یابی به نظر قطعی ملاصدرا در حوزه انسان‌ شناسی دشوار است و گاه باید از میان متشابهات گفتاری به محکمات دیدگاه وی دست یافت، اما تردیدی نیست که وی برای انسان چه در قوس نزول و چه در قوس صعود، مقامات و شئون متناظری را قائل شده است. با این تفاوت که قوس نزول آن، جنبه هستی شناختی دارد و قوس صعود آن، جنبه معرفت‌شناختی. لکن هدف این مقاله تنها کشف دیدگاه قطعی وی در خصوص «مقامات انسان در قوس نزول» است. از این رو در گام نخست تلاش شده است تا ضمن یک بحث مبنایی، توضیحی پیرامون تفاوت «تجلّی» با «تجافی» بیان شده و سپس درک درستی از مراتب تجلّی حضرت حق از منظر ملاصدرا حاصل شود. یافته‌ های این نوشتار گواه بر این واقعیت است که ملاصدرا با توجه به مبانی ‌ای همچون «وحدت وجود»، «بساطت وجود» و «حضور و ظهور المجمل مفصلا»، نه تنها ساحت ‌های چهارگانه‌ ای برای هستی واحد صمدی در قوس نزول قائل شده است، بلکه متناظر با آن، برای نوع انسان (یا انسان کبیر) به‌عنوان نمودی از نمودها و تجلّیّات حضرت حق، به چهار شان «انسان لاهوتی»، «انسان جبروتی»، «انسان ملکوتی» و «انسان ملکی» دست یافته است و نفس جزئی هر شخص و بدن جزئی او را به ترتیب مربوط به دو ساحت «انسان ملکوتی» و «انسان ملکی» انسان کبیر دانسته است.

mulla sadra and the issue of human authorities in the arc of descent

although it is difficult to reach the definitive opinion of mulla sadra in the field of anthropology, and sometimes one has to reach the judgments of his point of view from among theological similarities, there is no doubt that he has considered corresponding authorities for man both in the arc of descent and in the arc of ascent. with the difference that its arc of descent has an ontological aspect and its arc of ascent has an epistemological aspect. however, the purpose of this article is only to discover his definite point of view regarding human positions in the arc of descent. therefore, in the first step, an attempt has been made to explain the difference between manifestation and incarnation in addition to a basic discussion, and then to obtain a correct understanding of the degrees of manifestation of hazrat haqq from mulla sadra’s point of view. the findings of this article are proof of the fact that mulla sadra, according to principles such as pantheism, simplicity of existence and preception of the unity in multiplicity, has not only assigned four dimensions to samadi’s existence in the arc of descent. rather, corresponding to that, for the type of human (or great man) as a manifestation of the manifestations of the prophet haqq, he has achieved the four statuses of theological man, constraint and the all-mighty man, regal man and property man, and he considered the partial soul of each person and his partial body to be respectively related to the two areas of regal man and property man of the great man.