نقد ماهیت گزاره‌های اخلاقی از منظر محقق اصفهانی

گزاره‌های اخلاقی مانند «عدالت داشتن ضرورت دارد» از مشهورات شمرده می‌شوند و مشهورات گزاره‌هایی‌اند که به جهت پذیرش همگانی یا گروهی خاص مقبولیت عمومی پیدا کرده‌اند. محقق اصفهانی با توجه به تعریف مشهورات به معنای خاص، واقعیت آنها را تنها بنای عقلا می‌داند؛ ازاین‌رو، گزاره‌های اخلاقی را اعتباری قلمداد می‌کند و مشهورات را مطابق واقعیت نمی‌داند؛ افزون بر اینکه وی مشهورات و ضروریات را قسیم می‌داند. با توجه به اینکه محقق اصفهانی تنها ضروریات را مبین واقعیت می‌داند لذا از منظر وی، مشهورات که قسیم ضروریات‌اند واقعیتی غیر از بنای عقلا ندارند و واقعیت از مشهورات نفی می‌شود؛ این تحقیق درصدد است افزون بر تبیین ماهیت گزاره‌های اخلاقی از منظر محقق اصفهانی و تصریح به نکات تاثیرگذار در دیدگاه ایشان، این دیدگاه را نقد کند که مشهورات قسیم وهمیات محسوب می‌شوند؛ ازاین‌رو به نظر می‌رسد قسیم بودن مشهورات و ضروریات درست نیست بلکه مبادی حجت از حیث راه شناخت به مشهورات و وهمیات و از حیث ارزش شناخت به ضروریات و مظنونات تقسیم می‌شوند افزون بر اینکه تعریف مشهورات خاص به واقعیتی جز بنای عقلا نداشتن از ابداعات محقق اصفهانی است اما مشهورات به معنای خاص در دیدگاه صحیح تنها به راه شناختشان توجه می‌شود و امکان واقعیت داشتنشان نفی نمی‌شود.

critical assessment of the nature of moral propositions from the perspective of the mohaqiq isfahani

ethical propositions such as justice is necessary are considered “mashhurat” (well-known or commonly accepted beliefs), which are propositions that gain general acceptance due to universal or specific group endorsement. mohaqiq isfahani deems their reality solely as constructs of rational individuals, according to the strict definition of “mashhurat”. therefore, he regards ethical propositions as conventional. furthermore, he sees a division between “mashhurat” and axioms; since he believes only axioms reveal true reality, from his perspective, “mashhurat”, which are distinct from axioms, possess no reality beyond the constructs of rational people, thus negating their reality. this research aims not only to elucidate the nature of ethical propositions from the perspective of mohaqiq isfahani and identify key factors influencing his viewpoint, but also to criticize the notion that “mashhurat” are distinct from illusions. therefore, it seems incorrect to assert that “mashhurat” and axioms are separate categories; rather, foundational proofs should be divided in terms of the method of knowledge into “mashhurat” and illusions, and in terms of the value of knowledge into axioms and assumptions. additionally, defining specific “mashhurat” as having no reality other than the constructs of rational individuals is an innovation of the isfahani scholar. however, in the correct view, specific “mashhurat” should only be considered regarding their method of understanding, and the possibility of them having reality should not be dismissed.