نسبت الفاظ و معانی در نظر فارابی با تکیه بر کاربرد اسامی «مثال اوّل» و «مشتق» در بیان معانی فلسفی

فارابی در جدال میان دو قول دربارۀ منشا زبان، یعنی طبیعت‌گرایی افلاطونی و قراردادگرایی ارسطویی، موضع مستقلو بدیعی دارد. افلاطون حکایتگریِ لفظ از معنا را منوط به مناسبت حروف و اصوات تشکیل‌دهندۀ لفظ با معنا می‌دانست و ارسطو چیزی جز وضع و توافق گویشوران را معتبر نمی‌دید. در نظر فارابی «شباهت ساختار الفاظ با معانیِ مدلول» لازمۀ صحت و قوّت زبان و ضامن حکایتگریِ آن از معناست. او از میان قواعد زبانی، قاعدۀ اشتقاق را دارای بیشترین ظرفیت در نمایاندنِ شباهت و مناسبت میان الفاظ و معانی می‌بیند و آن را در موارد مختلفی به نمایش می‌گذارد. اطلاق اسامی «مشتق» یا «مثال اوّل» بر مراحل مختلف معرفت و اجناس و انواع مقولات جوهری و عرضی در حالات مختلف و تبیین وجه فلسفی این اطلاقات، از این موارد است. او توضیح می‌دهد که چگونه شباهت ساختار هریک از این دوگونه لفظ با ویژگی‌ها و نسبت‌های ذاتیِ معانی و مفاهیم فلسفیِ مدلولشان آن‌ها را شایستۀ این دلالت می‌کند. در جایگاهی دیگر، با اشاره به «مثال اوّل» ‌بودن واژه‌های معادل «موجود» در دیگر زبان‌ها، از ویژگی‌ها و جایگاه معنای مدلول این لفظ در فلسفه خبر می‌دهد و دوستدارانِ عرب‌زبان فلسفه را از خطاهایی که ممکن است به دلیل ظاهرِ مشتق این لفظِ منقول دچار شوند، آگاه می‌کند.

The Relationship Between Utterances and Meanings From alFarabi’s Point Of View Considering The Usage Of “Primitive” and “Derivative” Names In The Expressing Of Philosophical Meanings

Between two conflicting views about the origin of language, i.e., Platonic naturalism and Aristotelian conventionalism, Farabi has his own independent original standpoint. Plato understood the utterance’s  imitation of the meanings to be dependent on the similarity of the Utterance’s constituent letters and sounds with the meaning, and Aristotle believed in nothing but the convention and contract in this regard between the speakers. In Farabi’s view, “the similarity between the structure of the Utterances and their meanings” is the necessary condition for the accuracy and strength of a language and guarantees the imitation of the meanings. Among the linguistic rules, he thinks, the derivation rule has the most capacity to show the similarity between the utterances and meanings and shows it in different circumstances. Some cases of it are the application of the “derivative” or “primitive” names to different levels of knowledge and genus and species of substance and attribute categories in different situations and the justification of their philosophical aspect. He explains that how the similarity between the structures of each kind of these utterances on the one hand and the characteristics and essential relationships of the philosophical concepts they refer to on the other hand, makes them qualified for this denotation. In another place, he notes that the primitive names for “being” in other languages show the characteristics and place of its signified meaning in philosophy and make the Arabic speakers aware of the possible errors they might commit due to the derivativelike appearance of this utterance.