علم انسان به اشیاء خارجی از دیدگاه جان لاک و محقق لاهیجی

مسالۀ شناخت و میزان معرفت انسان به اشیاء از مسائل مهم تاریخ تفکر و فلسفه است. از جمله فلاسفه ای که به مبحث شناخت و میزان معرفت بشر پرداخته اند، حکیم ملاعبدالرزاق لاهیجی (م 1072 ه.ق) و جان لاک (1704-1632 م) هستند. محقق لاهیجی معتقد به نظریه ای است که در فلسفۀ اسلامی از آن به «شبح محاکی» یاد می کنند. وی در کتاب شوارق الالهام بیان می کند که ما در هنگام علم به اشیاء به ذات و حقیقت آن ها دست نمی یابیم؛ بلکه به شبحی که از شیء خارجی حکایت می کند، نائل می شویم. جان لاک نیز در اثر ارزشمند خویش، جستار در فهم بشر، دو معنای متفاوت ذات را از هم باز می شناسد و میان ذات واقعی و ذات اسمی اشیاء تمایز قائل شده و علم ما به اشیاء را در حدود ذات اسمی آن ها می داند. شباهت نظر لاهیجی و لاک از این حیث است که هر دو توان بشر را محدودتر از آن می دانند که به حقیقت و ذات اشیاء دست یابد؛ اما در مورد ماهیت علم و ادراک با یکدیگر اختلاف دارند.

Human Knowledge of Objects from John Locke and Abd alRazzaq Lahiji’s Viewpoints

The problem of knowledge and the level of human knowledge of objects is one of the important issues of the history of thought and philosophy. Abd al Razzaq Lahiji (1072 AH) and John Locke (16321704) are among the philosophers who have investigated the subject of knowledge and the level of human knowledge. Lahiji believes in an Islamic philosophical theory called “phantasm of representative”. In his book, Shavaregh alElham, he states that we, in our knowledge of objects, do not achieve their essence and reality, but achieve a phantasm that represents the object. Locke, too, in his book, An Essay Concerning Human Understanding, distinguishes between two different types of essence, that is the real essence and the nominal essence of objects, and contends that our knowledge of objects is limited to their nominal essence. The similarity between Lahiji and Locke’s philosophy is that they both believe that the power of human is too limited to achieve the reality and the essence of objects, but they differ in their views on the quiddity of knowledge and perception.