پژوهشی در بنیان‌های فلسفی مفهوم هژمونی: لاکلاو، دریدا و امکانی‌بودن صورت‌بندی‌های گفتمانی

مفهوم «هژمونی» دارای بنیان‌های فلسفی نظری و ساحات معنایی متفاوتی است. این مفهوم را صرفاً و لزوماً نباید به شیوه‌ای ادراک نمود که در راه ادراک آن به شیوه‌هایی دیگر انسداد حاصل آید. در ادراک این مفهوم نباید در مغاک فروبستگیِ متافیزیکی فروغلطید و «یک» شیوۀ ادراک را بر سایر شیوه‌ها غالب دانست. فلذا، پژوهش حاضر درصدد واسازی این گرایش به «امر واحد» است تا بر راه ادراک مفهوم هژمونی به «یکی از شیوه‌های ممکن» پرتو افکند. این‌چنین، تمرکز این پژوهش بر اندیشۀ ارنستو لاکلاو قرار دارد تا بدین‌طریق بنیان‌های فلسفی مفهوم مذکور در فلسفۀ ژاک دریدا مورد واکاوی قرار گیرند و دال‌های برسازندۀ مفصل‌بندی این مفهوم در مقام ساحات معنایی آن مکشوف گردند. همان‌گونه که خواهیم دید، دال‌های مذکور حول دالّ برتر یا نقطۀ گره‌گاهی «امکانی‌بودن» مفصل‌بندی می‌گردند و مفاهیم دریدایی «امر تصمیم‌ناپذیر» و «امر لمس‌ناپذیر» به‌عنوان بنیان‌های فلسفی‌ آن‌ها قلمداد می‌شوند. امّا، این امکانی‌بودن به‌معنای عدم‌قطعیّت یا بی‌ثباتی یا عدم‌برخورداری از یک بنیان هستی‌شناختی نیست. لذا، امکان‌ناپذیربودن، تصمیم‌ناپذیربودن و لمس‌ناپذیربودنِ هژمونی را باید به‌معنای عدم‌برخورداری آن از «بنیاد غایی» و نه «بنیاد» قلمداد نمود و توجّه را بر سرشت آپوریایی و حضور در عین غیاب و غیاب در عین حضور آن متمرکز نمود.

A Investigation on the Philosophical Foundations of the Concept of Hegemony: Laclau, Derrida and Possibility of the Discursive Formulations

The concept of “hegemony” in political thought has different philosophicaltheoretical foundations and semantic dimensions. This concept should not be perceived merely and necessarily in a way which discloses another ways of perception. This concept should not be perceived in a way which traps us in the abyss of metaphysical disclosure. There is not one way of perception which overcomes other alternatives. Therefore, this article deconstructs this tendency to “the One” and lightens the way of perceiving this concept in “one of the possible ways”. Hence, this article concentrates on the political thought of Ernesto Laclau and hereby probes the philosophical foundations of this concept in the philosophy of Jacques Derrida and reveals the signifiers which construct the articulation of this concept as its semantic dimensions. As we will see, the mentioned signifiers are articulated among a master signifier or a nodal point which is contingency of hegemony. “The undecidable” and “the untouchable” are two Derridean concepts which are the philosophical foundations of these signifiers. However, this contingency does not mean inaccuracy or instability or lack of an ontological basis. Therefore, the contingency, undecidability and untouchability of hegemony should be understood as lack of an "ultimate foundation" and not "the foundation". Contingency and lack of an ultimate foundation have relationship with the aporetic nature of hegemony and its presence in the absence and its absence in the presence.