اثر اصلاح نظام قیمت‌گذاری بر بهره وری آب در بخش کشاورزی از منظر توسعه پایدار (مطالعه موردی: دشت عجب‌شیر)

آب یکی از عوامل محدود کننده توسعه اقتصاد کشاورزی کشور است و نحوه صحیح تخصیص این نهاده در بین فعالیت‌های مختلف کشاورزی به منظور بهبود کارایی آن، از اهداف اصلی سیاست‌گذاران بخش کشاورزی است. بهبود بهره‌وری آب می‌تواند معیار مناسبی برای شناسایی سیاست مناسب تخصیص آب در هر منطقه باشد. در این تحقیق از تکنیک برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (pmp) برای تحلیل اثرات مختلف کاربرد سیاست های قیمت‎‌گذاری آب در دشت عجب‌شیر بهره گرفته شده است. برای جمع‌آوری اطلاعات از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و مصاحبه حضوری از زارعان در سال زراعی (1400-1399) استفاده شد. چهار سناریو در رابطه با قیمت و مقدار آب مصرفی برای مدیریت تقاضای آب کشاورزی برای محصولات عمده زراعی شامل گندم، جو، سیب‎‌زمینی و پیاز، محصولات عمده باغی شامل انگور، بادام و گردو اعمال شد. نتایج نشان داد که برای همه محصولات منتخب با افزایش قیمت آب در اکثر سناریوهای اعمالی، سطح زیرکشت کاهش و بهره‌وری آب افزایش می‌یابد. همچنین، بر اساس شاخص‌ میانگین سود خالص به ازای هر قطره (nbpd) محصولات انتخابی، گردو با 187910 ریال به ازای هر متر مکعب آب، بادام با 180247 ریال به ازای هر متر مکعب آب و سیب‎‌زمینی با 83827 ریال در هر متر مکعب آب بالاترین مقدار شاخص را دارند.  طبق این مطالعه، افزایش قیمت آب و اصلاح الگوی کشت با درنظر گرفتن ارکان توسعه پایدار از اقدامات موثر برای افزایش بهره‌وری آب است و مدیریت بهینه تقاضای آب می تواند از اتلاف و هدر رفتن آن جلوگیری کند.

effect of pricing system reform on water productivity in agricultural sector from the perspective of sustainable development (case study: ajabshir plain, iran)

water is one of the limiting factors for the development of the country’s agricultural economy and one of the main goals of policymakers in the agricultural sector is to allocate this input among different agricultural activities in a correct way in order to improve its efficiency. improving water efficiency can be a suitable criterion for identifying an appropriate water allocation policy in each region. this study utilized the positive mathematical programming (pmp) technique to investigate the effects of various water-pricing policies in ajabshir plain. data was collected through simple random sampling and face-to-face interviews with farmers during the agricultural year of 1399-1400 (iranian calendar). four scenarios were implemented regarding the price and quantity of water consumed for major agricultural products, such as wheat, barley, potato, and onion, as well as major horticultural products, including grape, apple, almond, and walnut. the results indicated that, for all selected products, increasing the water price led to a decrease in cultivation area and an increase in water productivity for the majority of the scenarios. based on the net benefit per drop (nbpd) index, walnut with 187,910 rials per cubic meter of water, almond with 180,247 rials per cubic meter of water, and potato with 83,827 rials per cubic meter of water had the highest index values. according to this study, increasing the price of water and modifying cultivation patterns while considering the principles of sustainable development are effective strategies to enhance water productivity. additionally, efficient water demand management can help to prevent waste.