شناسایی و پهنه‌بندی مناطق مستعد وقوع خطر سیلاب در سطح شهرستان خلخال

سیلاب یکی از بلایای طبیعی است که هر ساله در نقاط مختلف جهان و کشور، بیشترین تعداد تلفات و خسارت اقتصادی را رقم می‌زند. شهرستان خلخال نیز، از این قاعده مستثنی نیست. به ‌طوری که رخداد این پدیدۀ مخرب در طی چند سال گذشته باعث تخریب برخی از راه‌های ارتباطی، پل‌ها، آسیب به برخی مناطق مسکونی، اراضی زراعی و باغات واقع در این شهرستان شده است. لذا، با توجه به اهمّیت موضوع؛ هدف اصلی این پژوهش، تولید نقشۀ خطر سیلاب، در شهرستان خلخال، می‌باشد. در این تحقیق پس از تهیه لایه‌های رقومی پارامترهای موثر (شامل: شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین‌شناسی، کاربری‌اراضی، فاصله از شهر و روستا، بارش، فاصله از رودخانه و تراکم رودخانه)، استانداردسازی نقشه‌های معیار، با استفاده از تابع عضویت فازی انجام شد و وزن‌ هر معیار براساس میزان اهمّیت آن در بروز سیلاب، با توجه به روش کریتیک تعیین شد. در نهایت با بهره‌گیری از روش تحلیل چند معیارۀ مارکوس، نقشۀ پهنه‌بندی در پنج طبقه تهیه شد. نتایج مطالعه نشان داد؛ شیب، لیتولوژی، کاربری و بارش به ترتیب؛ با ضرایب وزنی 0/163، 0/155، 0/144 و 0/135، مهمترین عوامل ایجاد سیلاب در شهرستان خلخال هستند. به علاوه به ترتیب 25/12 و 14/58 درصد از مساحت محدوده، در طبقۀ بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارد که نشانگر پتانسیل این شهرستان، برای وقوع سیلاب است. همچنین، با توجه به بهره‌گیری از روش منحنی راک و سطح زیرمنحنی (0/79)، دقت روش مارکوس، در شناسایی و پهنه‌بندی مناطق مستعد وقوع خطر سیلاب شهرستان خلخال خوب است. انتظار می‌رود که نتایج حاصل از پژوهش حاضر، به عنوان ورودی ارزشمندی برای تصمیم‌گیرندگان در فرآیند شناسایی مناطق تولید سیل و اولویت‌بندی آن‌ها برای اقدامات آبخیزداری، مدیریت منابع و سرمایه نقش اساسی داشته باشد.

identification and zoning of flood-prone areas in khalkhal county

flood is one of the natural disasters that causes the highest number of casualties and economic damage every year in different parts of the world and the country. khalkhal county is not an exception to this rule and the occurrence of this destructive phenomenon during the past few years has destroyed some communication roads and bridges and damaged some residential area, agricultural lands, and orchards located in this county. therefore, considering the importance of the subject; the main goal of this research is to produce a flood risk map in khalkhal county. to this end, firstly the digital layers of the effective parameters, including slope, aspect, dem, geology, land use, distance from city and village, rainfall, distance from the river, and density of the river were prepared. then standardization of the maps was done using the fuzzy membership function and the weight of each criterion was determined based on its importance in the occurrence of floods according to the critic method. finally, using the marcos multi-criteria analysis method, a five-story zoning map was prepared. the results of the study showed that the slope, lithology, land use, and precipitation are the most important causes of floods in khalkhal county with respective weight coefficients of 0.163, 0.155, 0.144, and 0.135. in addition, 25.12% and 14.58% of the range area are in the very high-risk class, respectively, which indicates the potential of this county for floods. in addition, according to the use of the roc curve method and the sub-curve level (0.79), the accuracy of the marcos method is good in identifying and zoning areas prone to flood risk in khalkhal county. the results of the current research, as a valuable input for decision-makers, can play a key role in the process of identifying flood-producing areas and prioritizing them for watershed measures and resource, and capital management.