توسعه‌ شاخص ترکیبی به منظور ارزیابی وضعیّت زیرساخت‌های آبرسانی و فاضلاب شهری

در جهان امروز که بیش از نیمی از جمعیّت آن در شهرها سکونت دارند و فعالیّت‌های اقتصادی تا حد زیادی متمرکز بر شهرها است، برخورداری از سطح مطلوبی از زیرساخت‌های آبرسانی و فاضلاب شهری پیش‌نیاز رشد و توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و جلوگیری از وقوع بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی بحساب می‌آید. علی‌رغم این موضوع تابحال وضعیّت زیرساخت‌های آبرسانی و فاضلاب شهری در ایران مورد ارزیابی جامعی قرار نگرفته و این خلاء باعث شده است تا هم اکنون شناخت دقیقی از وضعیّت این زیرساخت‌ها و جوانب آن‌ها‌ در نواحی مختلف ایران وجود نداشته باشد. در همین راستا در این مطالعه ابتدا با استفاده از یک تعمیم غیرپارامتریک از روش تحلیل پوششی داده اقدام به ساخت شاخص ترکیبی به منظور ارزیابی وضعیّت زیرساخت‌های آبرسانی و فاضلاب شهری برای تمامی استان‌های ایران در بازه‌ 1390 الی 1400 شده است و سپس با استفاده از الگوی اثرات تصادفی عوامل موثر بر وضعیّت زیرساخت‌های مذکور مورد بررسی قرار گرفته است‌. بر اساس نتایج، استان‌های مرکزی ایران نظیر اصفهان، یزد و سمنان اغلب از وضعیّت مطلوبی از حیث زیرساخت‌های مذکور برخوردار هستند و در عوض برخی استان‌های نسبتاً محروم نظیر گلستان و سیستان و بلوچستان در کنار برخی از مراکز اقتصادی و جمعیّتی نظیر خوزستان، بوشهر و فارس از جمله استان‌هایی هستند که وضعیّت نازلی از حیث زیرساخت‌های مذکور دارند. مطابق با نتایج الگوی اثرات تصادفی دو عامل شهرنشینی و عملکرد بودجه عمرانی مهم‌ترین محرّک‌های ارتقاء زیرساخت‌های آبرسانی و فاضلاب شهری هستند؛ در حالی که تراکم جمعیّت شهری اصلی‌ترین عامل در تنزل وضعیّت زیرساخت‌های مذکور بحساب می‌آید.

developing a composite index to evaluate the state of urban water supply and sewage infrastructures

in today’s world, where more than half of the population reside in cities and economic activities are largely concentrated in urban areas, having access to a desirable level of urban water supply and sewage infrastructures is essential for the socioeconomic growth and preventing many diseases and health problems. the condition of urban water supply and sewage infrastructure in iran has not been comprehensively evaluated so far, and this gap has led to a lack of accurate knowledge of the status of these infrastructures and their different aspects in various regions of iran. in this study, a non-parametric modification of data envelopment analysis was used to construct a composite index for evaluating the status of urban water and sewage infrastructure for all provinces of iran between 2011 to 2021 and the factors affecting this tatus were evaluated by using random effects models. based on the results of this study, central provinces of iran like isfahan, yazd, and semnan mostly have a favorable situation regarding the mentioned infrastructure. some relatively deprived provinces such as golestan and sistan-baluchestan along with some economic and population centers namely khuzestan, bushehr, and fars are among the provinces that have a lower status. according to the result of the random effects model, the two factors of urbanization and the actual public expenditures are the most important drivers of improving urban water supply and sewage infrastructures, while urban population density is the main factor in deterioration of this infrastructure status.