بحران خشکیدگی دریاچه ارومیه در آئینه پژوهشهای داخلی: یک مطالعه علم سنجی

خشک‌شدن دریاچه ارومیه از دغدغه‌‎های اصلی جامعه دانشگاهی، طرفداران محیط‌زیست و مردم عادی به خصوص ساکنین حوضه دریاچه ارومیه است. خشک شدن این دریاچه تبعات فراوان اقتصادی، اجتماعی، زیست‌ محیطی و بهداشتی داشته و پیش‌‎بینی می‌شود نظام مدیریتی کشور را با چالش ‌های عمده‌ ای از جمله چالش مهاجرت جمعیتی روبرو کند. در این پژوهش برای اولین بار از دیدگاه علم‌‎سنجی مقالات منتشره مرتبط با دریاچه ارومیه در نشریات داخلی که به زبان فارسی هستند، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور از ابزارهای متداول در علم‌‎سنجی و داده ‌های پایگاه استنادی علوم جهان اسلام استفاده شد. سعی شد با پاسخ به 9 سوال طرح شده در این ارتباط الگوهای درون داده‌ های موجود کشف و تحلیل شود. براساس نتایج بدست آمده بین سال های 1378 تا 1401 در مجموع 998 پژوهشگر تعداد 1005 مقاله در ارتباط با موضوع دریاچه ارومیه منتشر کرده‌ اند. در این میان، جواد بهمنش از دانشگاه ارومیه با 28 مقاله (2/79 درصد کل مقاله ‌ها) برترین نویسنده از نظر تعداد مقاله به شمار می‌ رود. همچنین، دانشگاه ارومیه با تعداد 250 عنوان و دانشگاه تبریز با 162 عنوان مقاله پرکارترین دانشگاه ‌هایی بودند که در مورد دریاچه ارومیه مقاله منتشر کرده‌ اند. این موضوع نشان می‌دهد خشک‌شدن دریاچه ارومیه از مهم‌ترین دغدغه‌ های دانشگاه ‌های آذربایجان در دو ساحل غربی و شرقی دریاچه ارومیه بوده است. مجله تحقیقات منابع آب ایران که توسط انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران منتشر می‌ شود با تعداد 39 مقاله بالاترین تعداد مقاله را در حوزه موضوعی دریاچه ارومیه منتشر کرده است. نتایج نشان داد در مجموع واکنش جامعه دانشگاهی به مسئله خشکیدگی دریاچه ارومیه از حیث انجام کارهای پژوهشی و انتشار نتایج آن در سطح قابل قبولی قرار دارد. بنابراین با توجه به پتانسیل علمی جامعه مهندسی آب در کشور در برخورد با بحران ‌های آب و محیط ‌زیست، دولت و زیرمجموعه‌ های آن می‌ توانند با اعتماد بیشتری از نتایج پژوهش‌ های دانشگاهیان برای حل بحران ‌های پیش رو بهره‌ مند شوند. در این راستا ارگان ‌های ذیربط می‌توانند از پژوهشگران و شبکه ‌های هم‌ تالیفی شناسایی‌ شده در این پژوهش برای تشکیل کارگروه‌ ها و اتاق ‌های فکر استفاده نمایند.

urmia lake drying up crisis in the mirror of domestic researches: a scientometric study

the drying up of urmia lake is one of the main concerns of the academic community, environmentalists and publics, especially the inhabitants of urmia lake basin. the drying up of this lake has many economic, social, environmental and health consequences, and it is expected that the governors of the country will face major challenges, such as challenge of population migration. in this research, all papers on the drying up of urmia lake in persian language which were published in domestic journals were examined and analyzed from the scientometric perspective. so, common tools in scientometrics as well as the data collected from islamic world science citation database were used. it was tried to discover and analyze the patterns of collected data by answering the 9 questions posed in this research. results showed that between 1378 and 1401 (persian calendar), a total of 998 researchers have published 1005 papers on the subject of lake urmia. meanwhile, javad bahmanesh from urmia university was the most prolific author with 28 papers (2.79% of all papers). furthermore, urmia university with 250 papers and university of tabriz with 162 papers were the most prolific universities that have published papers on the urmia lake topics. this shows that the drying up of urmia lake has been one of the most important concerns of universities in east and west azerbaijan provinces located on shores of urmia lake. water resources research journal, which is published in persian by the iranian water resources association, has published the highest number of papers in the subject of urmia lake with 39 articles. to conclude, the results showed that the academic community reaction to the drying up of lake urmia was at relatively good level in terms of conducting research and publishing its results in journals. therefore, regarding the scientific potential of the water engineering community in the country in dealing with water and environmental crises, the government and its subdivisions can more confidently benefit from the research results of academics to face with the upcoming crises. in this regard, relevant bodies can use researchers and co-author networks identified in this research to form working groups and think tanks.