مروری بر تکامل مفاهیم آبدهی آبخوان و نقش این مفاهیم در مدیریت آب‌زیرزمینی

پایایی منابع کره زمین حیاتی‌‏ترین موضوع روز است که آب ‏زیرزمینی یکی از مهمترین این منابع است. بهره‏‌برداری پایا از این منبع، از ضروریات اجتناب‌ناپذیر برای دستیابی به توسعه پایا در ایران محسوب می‏‌شود. اما اضافه برداشت و غفلت از توجه به مفاهیم بنیادی برای بهره‏‌برداری پایا از آب‏ زیرزمینی در بسیاری از حوضه‌های آبریز، نابودی اکوسیستم‏‌های وابسته به آب ‏زیرزمینی و دیگر خسارات جبران‌‏ناپذیر را در پی داشته است. با توجه به ضرورت تعریف مفاهیم بنیادی در مدیریت آب‌زیرزمینی برای تعیین حداکثر عمق کف‎شکنی چاه‌ها، در این مقاله پراستنادترین مفاهیم طی قرن اخیر از مقالات مختلف استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. پس از بررسی سیر تاریخی تغییر در این مفاهیم بنیادی، این مفاهیم برای استفاده متخصصان طبقه‌بندی شده است. نتایج تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سه مفهوم بنیادی (آبدهی مطمئن، آبدهی استخراجی و آبدهی پایا) بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دیگر مفاهیم حول این سه مفهوم هستند. به بیان دیگر این تحول در پاسخ به این سوال که حداکثر چه مقدار از ذخیره قابل‌بهره‌برداری آبخوان قابل پمپاژ است توسعه یافته‌اند. مرور سیر تحول در رویکردهای پمپاژ آب از آب‌زیرزمینی نشان می‌دهد که تعیین حداکثر پمپاژ، نیازمند تبیین معیارهایی معقول و مطلوب مبتنی بر این مفاهیم می‌باشد. در انتهای مقاله، در بخش فرا تحلیل و جمع‌‎بندی، جایگاه رویکرد جاری (اجرایی و علمی) در ایران با تحول مدیریت آب‌زیرزمینی در دنیا (مرور شده در این مقاله)، مقایسه شده است. این مقایسه نشانگر وجود شکاف عمیقی میان بهره‌برداری پایا با شرایط موجود بهره‌برداری از آب‌زیرزمینی در ایران است.

a review on the evolution of aquifer yield concepts and the role of these concepts in groundwater management

the sustainability of earth’s crucial resources, such as groundwater, is a critical issue. physically sustainable groundwater use is an unavoidable necessity for sustainable development in iran. in many watersheds, overexploitation and neglecting the reasonable criteria for sustainable use of groundwater have led to the destruction of groundwater-dependent ecosystems as well as many other inevitable losses. considering the necessity of defining fundamental concepts in groundwater management to determine the maximum admissible depth of wells, this paper assessed the most cited concepts from various published articles during the last century. after examining the historical changes in these fundamental concepts, the concepts have been categorized for the use of water resources experts. we found that three basic concepts of sustainable yield, safe yield, and mining yield are the most commonly used and the others are defined according to these three. in other words, the evolution occured in response to the question of how much water can maximally be extracted from the aquifer. a review of the evolution of approaches to groundwater pumping showed that determining the maximum amount of pumping requires the reasonable and desirable criteria based on the aquifer yield concepts. in the meta-analysis and summary section, the paper compared the current (executive and scientific) approach in iran with the evolution of groundwater management in the world (reviewed in this article). this comparison indicated that there is a profound gap between sustainable groundwater exploitation and the current groundwater management conditions in iran.