استفاده از رویکرد هیدرولوژی اجتماعی در ارزیابی اثر رفتار مصرف آبی کشاورزان بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی دشت مهاباد، حوضه آبریز دریاچه ارومیه)

در این تحقیق چارچوب جدیدی از مدل سازی هیدرولوژی- اجتماعی به منظور ارزیابی عملکرد سیستم ‌های انسانی- آبی توسعه داده شده است. بدین منظور ابتدا یک مدل جامع هیدرولوژیکی با تلفیق مدل های swat و modflow برای شبیه ‌سازی منابع آب سطحی و زیرزمینی توسعه داده شده است. در ادامه با استفاده از تئوری ارزش- عقیده- هنجار (value-belief-norm theory) عوامل موثر در رفتار مصرف آبی کشاورزان شناسایی شده و در نهایت با ترکیب مدل swat-modflow و مدل عامل ‌بنیان (agent-based model) مبتنی بر تئوری vbn، الگوی رفتاری کشاورزان در انتخاب نوع کشت و شیوه آبیاری ارزیابی شده است. چارچوب نظری تئوری vbn و قوانین رفتاری عوامل در abm بر اساس داده های جمع‌‎آوری شده از پرسشنامه‌ های میدانی کشاورزان دشت مهاباد طراحی شده است. در ادامه، با استفاده از داده‌های تغییر اقلیم گزارش ششم ipcc و مدلaccess-cm2  پاسخ مدل هیدرولوژی اجتماعی توسعه داده شده در افق برنامه‌ریزی تحلیل و بررسی شد. نتایج بیانگر این هستند که آن دسته از کشاورزانی که زیر خط فقر هستند با انتخاب محصولات پرسود برای زراعت، سعی در بهبود بخشیدن به وضعیت نامطلوب اقتصادی خود دارند. لذا بدون ایجاد تغییر اساسی در سیاست ‌های مدیریتی در آینده، تغییر اقلیم باعث کاهش سود بخش کشاورزی شده و الگوی کشت به سمت محصولات با سود بالا و در عین حال پر آب‌ بر تغییر خواهد یافت. در صورت ثابت ماندن سیاست‌های مدیریتی در آینده، عملکرد محصولات، در آمد کشاورزان منطقه و در عین حال جریان ورودی به دریاچه ارومیه از رودخانه مهاباد کاهش چشمگیری خواهد یافت. از این رو تغییر سیاست ‌های مدیریتی به عنوان راهکارهای مقابله با اثرات تغییر اقلیم توصیه می ‌شود. بطورکلی، نتایج تحقیق حاضر را می‌ توان برای برنامه‌ ریزی و سیاست‌ گذاری ‌های آینده مد نظر قرار داد و تخمین زد که چگونه ایجاد تغییرات در عوامل اقتصادی و روانی برای کشاورزان بر احیای دریاچه ارومیه اثر می ‌گذارد.

application of the socio-hydrology approach for evaluating the impacts of farmers’ activities on surface and groundwater resources in climate change condition (case study: mahabad plain, urmia lake basin)

in this research, a new framework of socio-hydrological modeling framework has been developed in order to evaluate the performance of human-water systems. for this purpose, a comprehensive hydrological model has been developed by combining swat and modflow models to simulate surface and underground water resources. then by using value-belief-norm theory, the effective factors in the water consumption behavior of farmers are identified. finally, by combining the swat-modflow model and the agent-based model based on the theory of vbn, the behavioral pattern of farmers in choosing the type of cultivation and irrigation method has been evaluated. the theoretical framework of the vbn theory and the behavioral rules of agents in abm are designed based on the data collected from mahabad plain farmers through field questionnaires. afterward, an analysis and investigation were conducted on the response of the socio-hydrology model that was developed, utilizing climate change data from the 6th ipcc report and the access-cm2 model, for the planning horizon. the results showed that those farmers who are below the poverty threshold try to improve their unfavorable economic situation by choosing profitable crops for farming. therefore, if no fundamental change is made in management policies in the future, the climate change will reduce the profit within the agricultural sector and the pattern of cultivation will change towards crops with high profits and yet high water consumptions. if the management methods remain unchanged in the future, the yield of the crops, the income of the farmers in the region, and at the same time the inflow to lake urmia from the mahabad river will decrease significantly. therefore, it is recommended to adjust the management policies as a way to deal with the effects of the climate change. in general, the results of the present research can be considered for future planning and policies and for estimating how changes in economic and psychological factors for farmers affect the restoration of lake urmia.