ارزیابی تاب‌آوری طرح‌های مدیریت منابع آب در سطح حوضه‌ آبریز بر پایه ویژگی‌های گروداران

در سال‌های اخیر، رویکردهای ارزیابی تاب‌آوری سیاست‌های مدیریت منابع آب، به ویژه در شرایط حدی، مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است. تاب‌آوری توانایی ایستادن در برابر بحران یا چالش‌های پی‌ در پی است به ‌گونه‌ای که سیستم با استواری مناسب قابلیت بازگشت به تعادل یا عملکرد قابل قبول یا سطوح بالاتر عملکردی را داشته باشد. ارزیابی تاب‌آوری سناریوهای عرضه و تقاضای سامانه‌های منابع آب در سطح حوضه آبریز با درنظر گرفتن ویژگی‌های سازمانی گروداران به ‌صورت مناسب بررسی نشده است. با توجه به وجود گروداران مختلف در حوضه آبریز، برای تصمیم‌‎گیری در تعیین سناریوهای مناسب مدیریتی، لازم است قدرت، جایگاه سازمانی و مطلوبیت‌ها و محدودیت‌های گروداران به شکل مناسبی در نظر گرفته شوند. در این مقاله، ابتدا ارزیابی تاب‌آوری عرضه و تقاضای آب در برابر رخدادهای با احتمال مشخص و نامشخص انجام می‌شود. در ادامه، سناریوهای تاب‏‌آوری عرضه و تقاضای آب در سطح حوضه آبریز زرینه‌رود، که مهم‌ترین زیرحوضه موجود در حوضه آبریز دریاچه ارومیه است، با توجه به یک روش تصمیم‌گیری چند عامله چند معیاره تحلیل شده، نتایج آن با یک روش تصمیم‌گیری که در آن نقش گروداران درنظر گرفته نشده است، مقایسه می‌شود. در همین راستا و با توجه به وجود گروداران با جایگاه‌های سازمانی مختلف و مطلوبیت‌های متفاوت، به منظور تعیین سناریوهای برتر، از ترکیب بازی پیشرو پیرو و رویکرد استنتاج شهودی (evidetial reasoning) مبتنی بر معیار تاب آوری عرضه و تقاضای آب و هزینه‌ای اجرای سناریوها استفاده می‌شود. بر پایه نتایج به دست آمده، در حالتی که تصمیم ‌گیری بدون درنظرگیری ویژگی‌‎ های گروداران انجام ‌شود، سناریوی منتخب توجیه اقتصادی ندارد و هزینه اجرایی آن 21 درصد بیشتر از سناریویی است که با استفاده از روش تصمیم‎‌گیری چند عامله چندمعیاره انتخاب می‌شود. همچنین، اختلاف مقادیر تاب‌آوری عرضه و تقاضای آب در سناریوهای منتخب در دو روش تصمیم‌ گیری کم است و وضعیت تاب‌آوری سناریوهای منتخب در هر دو حالت مناسب ارزیابی می‌شود. در نهایت، ارزش سناریوی برتر در روش تصمیم‌گیری چند عامله چند معیاره و در سطح پیشروها برابر 0/72 ارزیابی شده است. بنابراین، در استفاده از بازی پیشرو پیرو، سناریوی منطقی ‌‎تری انتخاب می‌شود، به گونه‏‌ای که سناریوی منتخب تاب‌آوری و هزینه مناسبی دارد.

Evaluating the Resilience of Water Resources Management Projects in River Basins Considering Stakeholder’s Characteristics

In recent years, methods for evaluating the resilience of water resources management projects, especially during extreme conditions, have attracted much attention from researchers. Resilience is the ability of a system to withstand crises or successive difficulties so that it can recover or reach an acceptable level of performance. In previous works, the assessment of resilience of water supply and demand scenarios throughout a river basin has not been adequately researched. In addition, to decide on determining appropriate management scenarios, it is necessary to consider the powers, organizational positions and limitations of different stakeholders. In this paper, first, the resilience of a water supplydemand system under events with known and unknown probabilities is evaluated. In the next step, scenarios of water supply and demand resilience in Zarrinehrud river basin, which is the most important subbasin of the Lake Urmia basin, are analyzed using a multiagentmulticriteria decisionmaking method. Then, the results are compared with those of a decisionmaking method without considering the role of stakeholders. Finally, to consider stakeholders utilities and powers, a combination of a leaderfollower game and evidential reasoning (ER) approach is used to determine appropriate scenarios. The results showed that in the decisionmaking method with one level (without leaderfollower game), the implementation cost of the selected scenario is 21% higher than that of the scenario selected using the multiagentmulticriteria decisionmaking method. Also, the difference between supplydemand resilience of the selected scenarios using the two methods is low and the resilience of the selected scenarios in both methods are appropriate. Finally, the payoff of the selected scenario in the multiagentmulticriteria decisionmaking method is estimated to be 0.72. Therefore, in using the leaderfollower game, a more logical scenario is selected, so that the selected scenario has a reasonable resilience and cost.