توسعه مدل عامل‌بنیان با هدف بررسی سیاست‌های مدیریت منابع آب زیرزمینی؛ مطالعه موردی آبخوان دامغان

برداشت بیش از حد آب از سفره‌های زیرزمینی در نواحی خشک و نیمه‌خشک تهدید جدی برای منابع طبیعی و محیط‌زیست به شمار می‌آید. دشت ممنوعه بحرانی دامغان در سال‌های اخیر با افت سطح تراز آب زیرزمینی مواجه بوده است. در این مطالعه، برای شبیه‌سازی رفتار ذینفعان موثر در منطقه، از مدل عامل‌بنیان استفاده شده است. در ابتدا مدل عامل‌بنیان با توجه به ذینفعان کلیدی منطقه (کشاورزان مهم‌ترین مصرف کننده آب زیرزمینی در منطقه، شرکت آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی)، مشخصات، رفتار، خصوصیات محیط و نحوه تعامل بین عامل ها و محیط (آبخوان دامغان) درنظر گرفته شده است. اطلاعات مربوط به چاه‌های بهره‌برداری و مشخصات کشت غالب منطقه مربوط به سال 1397 می‌باشد. به منظور شناسایی رفتار و خصوصیات عامل‌ها، بازدید از منطقه و مصاحبه با کارشناسان و کشاورزان صورت پذیرفته است. مشخصه‌ها، رفتارها و تعاملات عامل ها با قوانین اگرآنگاه یا عملگرهای منطقی بیان و یا با معادلاتی فرمول‌بندی شده است. سپس، سناریو‌های مدیریتی در منطقه مورد مطالعه، به مدت 10 سال مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که اجرای همزمان چهار طرح نصب کنتورهای هوشمند، تعدیل پروانه چاه‌ها، ترویج سیستم‌ های نوین آبیاری و ایجاد شرکت‌های تعاونی تولید ضمن حفظ درآمد خالص کشاورزان منجر به کاهش برداشت آب به میزان 44 درصد نسبت به سناریوی پایه می ‌شود. همچنین، در اثر اجرای این 4 طرح، روش آبیاری 4000 هکتار از اراضی کشاورزی به آبیاری‌ های تحت فشار تغییر می‌یابد.

Development of Agent-Based Model with the Aim of Discussion Groundwater Resources Management Policies; Case Study of Damghan Aquifer

Excessive water extraction from aquifers in arid and semiarid areas poses a serious threat to natural resources and the environment. Damghan’s critical forbidden plain has faced a drop in groundwater level in recent years. In this study, the agentbased model has been used to simulate the behavior of effective stakeholders in the region. First, the agentbased model is considered based on the key stakeholders of the region (farmers are the most important consumers of groundwater in the region, Regional Water Company and Agriculture Jahad), characteristics, behavior, characteristics of the environment, how the interaction between the agents and the environment (Damghan aquifer). Information about exploitation wells and characteristics of the dominant cultivation in the region is related to 1397. To identify the behavior and characteristics of the agents, a visit to the area and interviews with experts and farmers have been done. The characteristics, behaviors, and interactions of agents are expressed by ifthen rules or logical operators or by formulated equations. Then, management scenarios in the study area have been studied for 10 years. The results show that the simultaneous implementation of four projects of installing smart meters, modifying well licenses, promoting new irrigation systems, and establishing production cooperatives while maintaining farmers’ net incomes will reduce water withdrawal 44% compared to the base scenario. Also, as a result of the implementation of these four projects, the irrigation method of 4000 hectares of agricultural lands will be changed to pressurized irrigation.