ارائه الگوهای جهانی مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی جهت بهبود طرح احیا و تعادل بخشی در کشور

آب زیرزمینی حیاتی‌ترین منبع تامین آب در ایران است که بهره‌برداری پایدار از آن، از ضروریات اجتناب‌ناپذیر محسوب می‏شود. متاسفانه در چندین دهه گذشته، منابع آبی کشور ازنظر کمیت و کیفیت در وضعیت بحرانی است و تشدید افت سطح آب زیرزمینی در آبخوان‏ها ممنوعیت بیش از 420 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی و کسری مخزن تجمعی 135 میلیارد مترمکعب را به دنبال داشته است. در سال 1393، اجرای طرح احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور باهدف متعادل کردن میزان برداشت آب به تصویب شورای عالی آب رسید. علی‏رغم تلاش‏های وزارت نیرو طی 5 سال اخیر در چارچوب طرح احیاء و تعادل‌بخشی، روند تراز آب‏های زیرزمینی همچنان نزولی است. بنابراین در فاز بعدی اجرای این طرح، نیاز به ارزیابی و یافتن دلایل عدم موفقیت آن است. در این مقاله از رویکرد ارزیابی از طریق مطالعات تطبیقی با هدف استفاده از الگوهای جهانی در بازنگری طرح احیاء و تعادل بخشی و تغییر در اجرای برنامه‏های مدیریتی، جهت بهره‏وری بهتر این طرح و تغییر رویکرد برداشت از منابع آب زیرزمینی در کشور، استفاده شده است. لذا کشورهای پیشتاز (آمریکا، اسپانیا و هند) در زمینه برنامه‏های مدیریت پایدار منابع آب جهت انجام مطالعات تطبیقی مشخص‌ شده است. این کشورها به دلیل مشابهت بالا با وضعیت بحران منابع آب زیرزمینی قبل از پیاده‌سازی طرح‌های مدیریت پایداری، انتخاب گردیدند و قوانین پایداری منابع آب در این کشورها در راستای بهبود طرح احیاء و تعادل‌بخشی در فازهای بعدی، استخراج گردیده است. بر اساس تجربیات سایر کشورها، به‌منظور افزایش اثربخشی طرح احیاء و تعادل‌بخشی، به‌عنوان موثرترین عامل نیاز به اصلاح ساختار حکمرانی آب، ایجاد پشتوانه قانونی در اجرای طرح‌های مدیریتی و مشارکت جوامع محلی است و بدون دخالت عموم مردم و یا جامعه هدف، نمی‌توان دسترسی به نتیجه ملموسی در زمینه مدیریت بهینه منابع آب و احیای آبخوان‌ها را متصور شد. همچنین اعمال مدیریت یکپارچه و انطباقی در جهت پایداری منابع آب الزامی است.

Providing Sustainable Global Groundwater Resources Management Models to Improve the Sustainability Plan in Iran

Groundwater is the most vital source of water supply in Iran, and its sustainable use is an unavoidable necessity. Unfortunately, in the last few decades, the country’s water resources have been in crisis in terms of quantity and quality, and the decline in groundwater aquifer levels has led to serious restrictions in more than 404 of 609 study areas, and a cumulative storage deficit of around 135 billion cubic meters in groundwater resources. In 2014, the implementation of the Groundwater Resources Sustainability Management Plan was approved by the Ministry of Energy to reduce groundwater abstraction. Despite the efforts of the Ministry of Energy over the past five years, the groundwater level is still declining. The use of global models in sustainability management projects can be a great help to better productivity of this project and change the approach of extracting groundwater resources in the country. Therefore, in this article, the leading countries in the field of sustainable water resources management programs have been identified and water resources sustainability laws have been extracted in these countries for implementation in Iran, to improve the rehabilitation and balancing plan in the next phases. Based on the experience of other countries, to increase the effectiveness of the sustainability plan, the most effective factor is the need to reform the structure of water governance and participation of local communities and without public participation, no tangible results can be achieved. It is also necessary to apply integrated and adaptive management of water resources.