تنظیم منحنی فرمان سدها با استفاده از مفهوم جریان زیست‌محیطی (مطالعه موردی: رودخانه‌های منتخب منتهی به دریاچه‌ی ارومیه)

دریاچه ارومیه واقع در شمال‌غرب ایران به دلیل عوامل طبیعی و انسانی با بحران جدی مواجه شده است. تنظیم منحنی فرمان سدها و باز توزیع بهینه آن‌ها برای حفظ سلامتی اکوسیستم دریاچه ضروری است. در یک روش ساده هیدرولوژیکی رژیم جریان بهینه سدها با استفاده از حجم جریان حوضه آبریز پایین دست می تواند تخمین زده شود. بر این اساس در تحقیق حاضر منحنی فرمان سدهای مخزنی شهید کاظمی، شهرچای، زولا، دیریک، عجب شیر، ونیار و علویان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تحت سه سیاست متفاوت بهره‌برداری (30%، 50% و 80% از میانگین جریان سالانه به عنوان حجم آب قابل رهاسازی) محاسبه شده است. سپس با استفاده از داده‌ی اندازه‌گیری شده، مقدار ماهانه مولفه‌ی qresidual (تلفات و آوردها در پایین دست) محاسبه شد. در گام بعدی مولفه‌ی qaad (حجم آب در دسترس سالانه در آخرین ایستگاه آبسنجی) برای سه سناریو بهره‌برداری از سد محاسبه شد. نتایج نشان داد با بکار بردن 80% از میانگین جریان سالانه (سناریو 3)، تمامی رودخانه‌ها مقدار مثبتی برای qaadخواهند داشت؛ بنابراین سناریو 3 به‌عنوان سناریو موثر بر احیای دریاچه انتخاب شد. درنهایت مقدار ماهانه qcah(نزدیک‌ترین هیدروگراف به هیدروگراف طبیعی رودخانه) در آخرین ایستگاه آبسنجی و qrw (حجم آب مورد نیاز ماهانه برای خروج از سد) محاسبه شد.

Regulation of the Rule Curve of Dams Based on Conception of Environmental Flow (Case Study: Elected Inflow Rivers to Lake Urmia)

Lake Urmia located in the northwest of Iran has been facing a serious environmental crisis because of some natural and anthropogenic factors. Regulation of rule curve of dams and optimum redistribution of those is essential for conservation the ecosystem of the lake. In a simple hydrological method, optimum flow regime that should be released from dams is estimated by calculation of run­off of down­stream catchment. In this regards, rule curve of the major reservoir dams (Shahid­Kazemi, Shahr­Chai, Zola, Derik, Venyar, Ajabshir and Alavian) in the Lake Urmia basin under three different operation policies (30%, 50% and 80% of MAF) has been calculated. Then by using measured data, monthly value of QResidual (the run­off of the down­stream catchment) has been calculated. In the next step, the term of QAAD (the volume of annual available water in the last station) for each scenario has been determined. The results revealed that by using 80% of MAF (as scenario 3), the value of QAAD would be positive for all the assessed stations; so scenario 3 is selected as effective action for restoration of the lake. Finally for scenario 3, monthly value of QCAH (the nearest hydrograph to natural hydrograph of rivers) in the last station for each rivers and the term of QRW (the monthly volume of water for releasing from dam) have been calculated.