ارزیابی ظرفیت یادگیری اجتماعی سیستم نهادی از منظر حلقه‌های یادگیری در سطح آب‌بران، مطالعه موردی: محدوده مطالعاتی رفسنجان

با ابداع رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب انتظار میرفت این رویکرد برایپاسخگویی به مشکلات موجود در سیستم اجتماعی– اکولوژیکی آبی کفایتلازم را داشته باشد. اما تداوم مشکلات بوجود آمده در مدیریت یکپارچه منابع آب و عدم انعطاف‌پذیری این رویکرد در مواجهه با این مشکلات باعث گردید تا موضوعاتی مانند حکمرانی آب، مدیریت تطبیقی مشارکتی و به‌طور ویژه یادگیری اجتماعی به‌عنوان مفاهیم جدیدی از مسائل آبی مورد توجه قرار بگیرند. آن نوع از یادگیری را که توسط گروه‌های اجتماعی در خلال تعامل باهم رخ داده و به‌سمت دانش جدید، فهم مشترک، اعتماد و درنهایت اقدامات جمعی سوق پیدا می‌کند، به نام یادگیری اجتماعی تعریف می‌کنند. در این تحقیق از حلقه‌های یادگیری، که ابزار ویژه یادگیری اجتماعی هستند، برای ارزیابی ساختار حکمرانی و مدیریت منابع آب در دشت رفسنجان در سطح آب‌بران استفاده شده است. نتایج حکایت از بحران شدید در منطقه از منظر منابع آب زیرزمینی داشت. برای شناسایی بازیگران از روش گلوله برفی استفاده گردید. در مرحله آخر نیز برای ارزیابی حلقه‌های یادگیری با توجه به بازیگران شناسایی شده از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته برای جمع‌آوری داده استفاده شد. منطقه‌ی مورد مطالعه به پنج زیر منطقه تقسیم شد و نتایج براساس هرکدام از زیرمناطق پنج‌گانه موجود در دشت رفسنجان تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهند که حلقه‌ی غالب یادگیری در بین کشاورزان مناطق نوق و انار از نوع حلقه‌ی دوگانه و حلقه‌ی غالب در بین کشاورزان مناطق کشکوییه، کبوترخان و رفسنجان از نوع حلقه‌ی یگانه یادگیری بود. ارزیابی حلقه‌های یادگیری نشان می‌دهد که دشت رفسنجان برای سازگاری با پدیده کمبود آب نیاز به تغییرات ساختاری دارد و مسیر فعلی که ساختار موجود طی می‌کند به‌سوی از بین رفتن کلی منابع آب این دشت منجرخواهد شد.