بررسی کمّی متانول و اتانول در نوشیدنی‌های تخمیری غیرالکلی و عرقیات گیاهی؛ جنبه‌های سم‌شناسی تجزیه‌ای

زمینه و هدف: امروزه نوشیدنی های تخمیری غیرالکلی (ماءالشعیر) و عرقیات گیاهی به صورت گسترده در ایران استفاده می شود؛ بنابراین بی خطری آن ها از اهمیت خاصی برخوردار است. گزارش های متعددی مبنی بر وجود متانول و اتانول در نوشیدنی ها وجود دارد. در این زمینه و برای پاسخ دهی به پرسش های طرح شده از سوی مقامات قضایی مبنی بر تعیین کمّی میزان الکل در این فرآورده ها، مطالعۀ حاضر طراحی شد. هدف از انجام مطالعه، تعیین غلظت متانول و اتانول در برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی موجود در بازار ایران است.روش بررسی: پنج برند از انواع ماءالشعیر و پنج برند از عرقیات گیاهی انتخاب شدند. از هر برند 10 نمونه (درمجموع 100 نمونه) به صورت تصادفی خریداری شد. غلظت متانول و اتانول در تمامی نمونه ها به روش headspace gc (کروماتوگرافی گازی مجهز به headspace) و با استفاده از شناساگر یونش شعله (flame ionization detector) آنالیز شدند. استونیتریل به عنوان استاندارد داخلی استفاده شد. نتایج با نرم افزار spss تجزیه وتحلیل آماری شدند.یافته ها: نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد غلظت متانول و اتانول در تمامی برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی، پایین تر از حد سمی بود. میانگین غلظت اتانول با میزان 0/59% حجمی/ حجمی در ده نمونه از یک برند ماءالشعیر نسبت به دیگر برندها به صورت معناداری بالاتر بود(0/05>p). در ده نمونه از یک برند عرقیات گیاهی، میانگین غلظت متانول با میزان 0/03% حجمی/حجمی به صورت معناداری بالاتر از دیگر برندها بود(0/05>p). غلظت اتانول در کلیۀ برندهای ماءالشعیر در محدودۀ 2/02% حجمی/ حجمی گزارش شد. در عرقیات گیاهی، غلظت متانول و اتانول به ترتیب در محدودۀ 0/03% حجمی/ حجمی و 0/09% حجمی/ حجمی به دست آمد.بحث و نتیجه گیری: غلظت متانول و اتانول در برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی در مقادیر غیر سمی بود. با توجه به اینکه وجود الکل ها در مقادیر بیش ازحد مجاز در محصولات غذایی تهدیدکنندۀ سلامت مصرف کنندگان است، کنترل کیفی دوره ای محصولات گیاهی و ماءالشعیرهای غیرالکلی، برای حفظ سلامتی جامعه لازم و ضروری است.

Quantitative Determination of Ethanol and Methanol in non-alcoholic Fermented Beverages and Herbal Distillates: Analytical Toxicology Perspectives

Background: Nonalcoholic fermented beverages and herbal distillates are among the popular beverages in Iran. Therefore their safety is of great issue. Many reports indicate that these beverages are contaminated with ethanol and methanol. There are always questions about alcoholic content of beverages from jurisdiction authorities. The aim of the present study was to analyze some brands of herbal distillates and nonalcoholic fermented beverages available in Iran market to determine ethanol and methanol concentrations.Methods: A total of five brands of nonalcoholic beverages and five brands of herbal distillates were selected. Ten samples from each brand (totally 100 samples) were randomly bought from market. Ethanol and methanol concentrations were determined using headspace gas chromatography equipped with flame ionization detector. Acetonitrile was applied as internal standard. Data were analyzed by SPSS software.Findings: Results of the present study showed that none of the herbal distillates or nonalcoholic beverages contained ethanol and methanol more than maximum allowable limits. However mean ethanol concentration (with ethanol content of 0.59% volume/volume=v/v) was significantly higher in ten samples of one brand of fermented nonalcoholic beverages in comparison to other brands (p<0.05). Mean methanol level was detected in ten samples of one brand of herbal distillates significantly higher than other brands as much as 0.03% v/v (p<0.05). Ethanol concentration in nonalcoholic beverages was in the range of 02.2% v/v. In herbal distillates, methanol and ethanol concentrations were in the ranges of 00.03% and 00.09% v/v respectively. Conclusion: Ethanol and methanol concentrations were nontoxic in nonalcoholic fermented beverages and herbal distillates. Presence of ethanol and methanol in food stuff above accepted limit has lifethreatening consequences so the quality control of herbal products and nonalcoholic beverages is needed for safety and it should be conducted periodically for public health guarantee.