محقق دوانی و مسیله علم الهی

اندیشمندان اسلامی، اصل علم خداوند را پذیرفته‌اند؛ اما تحلیل فلسفی و بیان چگونگی آن به‌ویژه در علم خداوند به جزییات، نیازمند تامل بیشتر است؛ تا آنجا که راهکارهای متفاوتی در این زمینه مطرح می‌شود. محقق دوانی نیز توجه خاصی به این موضوع داشته و به‌تفصیل بدان پرداخته است. وی ضمن ارزیابی آرای حکما و متکلمان، به اثبات علم الهی، به‌ویژه علم تفصیلی خداوند به اشیا می‌پردازد. ایشان در تببین نظر فلاسفه معتقد است آنها علم خداوند را به نحو تعقلی می‌دانند، نه تخیلی. دوانی به نقد توضیح خواجه‌نصیر می‌پردازد و علم موردنظر ابن‌سینا را نیز غیر از علم ارتسامی می‌داند. وی برای اثبات علم الهی به مخلوقات، از دلایلی مبتنی بر غیر زمانی و مافوق زمان بودن ذات الهی و رابطه علت و معلولی بین خداوند و موجودات بهره می‌گیرد و همچنین تحلیلی براساس ذوق تالّه ارایه می‌کند که نتیجه آن، علم اجمالی ـ که خلاّق صور تفصیلی در خارج است ـ خواهد بود.