بررسی استدلال تقدیرگرایی کلامی و پاسخ «خداگرایی گشوده»

بر مبنای تقدیرگرایی کلامی (theological fatalism)، از آنجا که خداوند به وقایع آینده، علم پیشین و خطاناپذیر دارد، انسان نمی‌تواند کاری جز آنچه خداوند از پیش می‌داند، انجام دهد و درنتیجه افعال انسان از روی اختیار نیست. الهی‌دانان و فیلسوفان دین برای حل این معضل، پاسخ‌های گوناگونی به این استدلال داده‌اند. یکی از این پاسخ‌ها، نظریه خداگرایی گشوده (open theism) نام دارد که نظریه‌ای نوین در باب حل مسیله علم خداوند و اراده انسان است. حامیان این نظریه که به سه گروه تقسیم می‌شوند، خداوند را عالِم مطلق می‌دانند؛ اما از آنجا که معتقدند آینده از نظر معرفتی برای خداوند گشوده است و ممکن است تغییر کند، لذا علم پیشین خداوند به اعمال اختیاری انسان منطقاً ناممکن است. این گروه اگرچه علم پیشین الهی را به صورت مطلق نفی نمی‌کنند، به‌نوعی قایل به محدود بودن آن هستند و معتقدند چون این محدودیت‌ها به‌لحاظ منطقی اجتناب‌ناپذیر است، خدشه‌ای به علم مطلق الهی وارد نمی‌شود. این مقاله ضمن تبیین نظریه خداگرایی گشوده، به تحلیل و نقد آن می‌پردازد.