فلسفه رجعت از منظر آیت‌الله شاه‌آبادی

رجعت‌باوری، جز مختصات تفکر شیعی است و به دلیل اهمیت آن، پژوهش‌های فراوانی از سه منظر نقلی، کلامی و فلسفی به تبیین آن پرداخته‌اند؛ لکن هنوز برخی وجوه آن نیازمند تبیین است. متکلمان با مبنا قرار دادن حکمت و مصلحت الهی، از غرض و فلسفه رجعت پرسیده‌اند؛ ولی آقای شاه‌آبادی با براساس مبنای علیّت و انسان‌شناسی خاص خویش، دو سوال کلیدی پرسیده است: اول اینکه علت رجعت چیست؛ که به نظر ایشان، رجعت یا علت قابلی دارد یا علت فاعلی؛ دوم اینکه کیفیت رجعت چگونه است؛ که ایشان رجعت را با بدن برزخی می‌دانند، نه بدن مادی و این محور تفاوت نظر ایشان با علمای سلف است. شاه‌آبادی با توجه به مبحث علت و معلول صدرایی، علت رجعت را یا ناشی از استعداد می‌داند، یا استدعا یا استحضار که در هر حال، دو علت فاعلی و قابلی لازم دارد. مقایسه دیدگاه استاد شاه‌آبادی و فلاسفه دیگر، نظیر رفیعی قزوینی نشان می‌دهد که بحث ایشان از جهت استفاده از مبانی حکمت متعالیه و استیفای اقسام علل رجعت بر بحث‌های مرحوم رفیعی قزوینی ارجحیت دارد.