ماهیت «اضلال از جانب خدا» در قرآن کریم

«هدایت» و «ضلالت» از سوی خدا ازجمله مباحث توحید افعالی است. هدایت منسوب به خداوند چند گونه است که از جمله آنها هدایت تکوینی است که شامل همه موجودات می‌شود و هدایت تشریعی که ضد ندارد (اضلال)؛ زیرا هیچ‌گاه خداوند حکیم با وضع قوانین، موجبات گمراهی بندگان را فراهم نمی‌کند. در مقابل هدایت تکوینی خدا، اضلال تکوینی است، که به‌معنای اضلال کیفری محقق می‌شود، نه ابتدایی و بدوی.شبهه چرایی اضلال از سوی خدا، پاسخ‌هایی را می‌طلبد که در آنها از زاویه‌های مختلف، حقیقت اضلال تبیین شده است: فعل ازاغه همان اضلال است، سقوط از آسمان توحید به‌دلیل شرک، به خود وانهاده شدن به‌دلیل طغیان، شرح صدر در کفر به‌دلیل ارتداد، طبع و مُهر بر قلب به‌دلیل نقض میثاق و قتل انبیا، عدم تلاش انسان برای رشد معنوی و پرهیز از اعتصام به خدا، همگی عبارت اخرای اضلال از جانب خداست که به شکل‌های مختلف و دلایل گوناگون شرح داده شده است.