نقد و بررسی نظر فخر رازی در مورد هدف خلقت انسان با محوریت آیه 56 سوره ذاریات

قرآن کریم در آیه 56 سوره ذاریات هدف از خلقت جن و انس را عبادت خدا معرفی می‌کند. مسئله این پژوهش این است که عدلیه با استناد به این آیه، هدف خداوند از خلقت انسان را عبادت خدا می‌داند است. اما فخر رازی در تفسیر این آیه می‌گوید: چون خداوند کامل و بی‌نیاز است، هیچ هدفی از فعل خود ندارد، لذا «لام» در «لِیَعْبُدُون» لام عاقبت است و اگر هم لام غرض باشد، به معنای هدف حقیقی نیست و تنها دال بر هدف مجازی است. در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه‌ای به بررسی نظر فخر رازی می‌پردازیم. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که هدف خداوند به فعلش برمی‌گردد، یعنی خداوند جن و انس را خلق کرد تا با بندگی به رشد و تعالی برسند. مجازی بودن غرض نیز قابل قبول نیست، زیرا اصل بر حقیقی بودن معنای جمله است. در نتیجه تفسیر فخر رازی از آیه صحیح نیست و بر مبنای پیش‌فرض و مبنای کلامی او بوده است. 

a critical study of fakhr razi's view on the purpose of human creation based on the verse 56 of surah dhariyat

in the verse 56 of surah dhariyat, the holy qur’an introduces the purpose of creation of jinn and man as the worship of god. the issue of this research is that adliyyah, referring to this verse, believes that the purpose of god’s creation of man is to worship god. but fakhr razi, in his interpretation of this verse, says: because god is perfect and of no need, he has no purpose for his actions, therefore lam in li ya`budun is the that of end, and even if it be for purpose, it does not mean true purpose and only does virtually. in this article, we will examine fakhr razi’s opinion with a descriptive-analytical and librarian method. the findings of the research show that god’s purpose goes back to his actions, that is, god created jinn and man to grow and progress with servitude. virtuality of purpose may not be agreed with also, because takeing the truth of the meaning of the sentence is preferred. as a result, fakhr razi’s interpretation of the verse is not correct and it was based on his presupposition and theological basis.