تقریرهای برهان امکان بر وجود خداوند در اندیشه غربی؛ روند، شیوه‌ها، ایزارها و اعتبار معرفت‌شناختی

درتفکر مغرب زمین، از مهم‌ترین ادله اثبات وجود خداوند متعال، استدلال از راه امکان و وجوب است. واکاوی روند تقریرهای گوناگون آن، ویژگی‌های هر یک از آن تقریرها و تمایزهای آنها و نیز ارزیابی اعتبار معرفت‌شناختی‌شان و دستیابی به معیار یا راه‌حلی برای ارزیابی، انگیزه کاوش کنونی است. پیامد این پژوهش این است مجموع تقریرها به دو شیوه یا با دو رویکرد عرضه شده‌اند: 1. تقریرهایی از راه علّیت یا تبیین علّی؛ 2. تقریرهایی از راه توصیف و توضیح یا تبیین غیرعلّی. از سویی با بررسی تقریر آکویناس و لاک که از نمونه‌های شاخص تبیین علّی‌اند، بدین نتیجه رهنمون می‌شویم که آن تقریرها یا استدلال از راه حدوث‌اند یا  استدلال از راه تبیین غیرعلّی و نه استدلال از راه امکان و وجوب و نه استدلال بر اساس تبیین علّی. ازاین رو، اعتبار معرفت‌شناختی آنها زیر سوال است. از سویی دیگر، استدلال لایب‌نیتس و دیگر تقریرهای از راه تبیین غیرعلّی، دچار معضل اعتبار معرفت‌شناختی‌اند و دستیابی به معرفت یقینی، حتی بنابر فرض درستی، میسور نیست.

expressions on the proof of the possibility of the existence of god in western thought; process, methods, problems and epistemological validity

in western thinking, one of the most important proofs of god’s existence is reasoning through possibility and necessity. analyzing the process of its various expressions, the characteristics of each of those expressions and their distinctions, as well as evaluating their cognitive validity and achieving a criterion or a solution for evaluation, is the motivation of the current research. the result of this research is that all expressions have been presented in two ways or with two approaches: 1. expressions through causality or causal explanation; 2. expressions through description and explanation or non-causal explanations. on the other hand, by examining aquinas’s and locke’s expositions, which are examples of causal explanations, we are led to the conclusion that those expositions are either reasoning through occurrence or reasoning through non-causal explanation, not reasoning through possibility and necessity, nor reasoning based on causal explanation. therefore, their epistemological validity is under question. on the other hand, leibniz’s argument and other explanations through non-causal explanation fail to carry epistemological validity, and it is not possible to achieve certain knowledge, even based on the correct assumption.