وضعیت‌سنجی کثرت‌گرایی دینی در ایران عصر ساسانی

برخی از باستان‌گرایان ادعا می‌کنند که اسلام، دینی انحصارگرا است، اما در ایران باستان به‌ویژه آخرین سلسله باستانی ایران یعنی عصر ساسانیان، آزادی و تسامح در مواجهه با عقاید دینی مخالف وجود داشته است. مسئله این پژوهش بررسی این ادعا است که آیا حقیقتاً در ایران عصر ساسانی پلورالیسم دینی وجود داشته و تکثرگرایی آنها در این دوره چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با مطالعه میان رشته‌ای (تاریخی کلامی) صورت گرفته و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در ساختار حکومت ساسانی بویژه دستگاه موبدان در این عصر به سبب حاکمیت دین زرتشتی و انحصارگرایی آنان، نه‌تنها باوری به پلورالیسم دینی بمعنی کثرت‌گرایی در معرفت‌شناختی یا حقیقت‌شناختی یا وظیفه‌شناختی و یا نجات و رستگاری نداشتند، بلکه حتی به پلورالیسم دینی رفتاری نیز معتقد نبودند و التزامی به آن نداشتند و سختگیری‌های اجتماعی و دینی گوناگونی نسبت به پیروان سایر ادیان روا می‌داشتند.

a survey of religious pluralism in sassanid era of iran

some archaeologists claim that islam is a monopolistic religion, but in ancient iran, especially the last dynasty of iran, the sassanid era, there was freedom and tolerance in the face of opposing religious beliefs. the purpose of this study is to investigate the question: did religious pluralism really exist in sassanid iran and, if any, what was their pluralism in that period? the present study is a descriptiveanalytical method with interdisciplinary (historicaltheological) nature and the research findings show that in the structure of the sassanid government, especially the clergy in this era due to the domination of zoroastrian religion and their exclusivism, there not only may be found any case for belief in religious pluralism meant by epistemological or functional pluralism or salvation, but they did not even believe in or adhere to any form of religious behavioral pluralism, and they imposed various social and religious strictures on the followers of other religions. keywords: islam, ancient iran, religious pluralism, pluralism, sassanids, zoroastrians.