بررسی و نقد رویکرد انتقادی محمد عابد الجابری بر عقلانیت عربی اسلامی

این مقاله در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول به دنبال بررسی رویکرد انتقادی عابدالجابری در بررسی میراث عربی اسلامی می‌باشد در این بخش با روش کتابخانه‌ای به توصیف ابعاد مختلف نظریه جابری پرداخته‌ایم. او برای بنیاد نظریه خود سه مدخل اساسی تعریف می‌کند: اول نقد رویکردهای لیبرالی، مارکسیستی و بنیادگرایانه در بررسی میراث، دوم تعریف عقل و عقلانیت و سوم فرآیند روش‌شناختی جهت بررسی میراث می‌باشد. جابری بعد از این سه مدخل به نقد عقلانیت عربیاسلامی در دو سطح تکوین تاریخی و بافت ساختاری و در سه حوزه معرفت، سیاست و اخلاق می‌پردازد. در بخش دوم با مبنای روش‌شناسی بنیادین به بررسی نظریه جابری در دو سطح عوامل معرفتی منطقی و عوامل وجودی اجتماعی پرداختیم. بر این مبنا نتیجه گرفتیم که مواضع هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی جابری در مسیر روش‌شناسی‌های برساختی تفسیری حرکت می‌کند و حوزه‌های معرفتی که مبتنی بر استقلال سوژه هستند را فعال می‌کند. در نتیجه مبانی فکری جابری و روش‌شناسی که وی برای رسیدن به نظریه خود طی می‌کند در بستر عقلانیت‌های غربی است.

A Critical Study of Mohammad Abed Al-Jaberi's Critical Approach to Arabic-Islamic Rationality

This article has been organized in two parts of which the first seeks to examine Abed alJabrichr('39')s critical approach when studying ArabIslamic heritage. In this part, we have described the various dimensions of alJabrichr('39')s theory through a librarybased method. He defines three basic entries for the foundation of his theory: first, the critique of liberal, Marxist, and fundamentalist approaches to the study of heritage; second, the definition of reason and rationality; and third, the methodological process for the study of heritage. After these three entries, Jaberi criticizes ArabicIslamic rationality in two levels of historical development and structural context and in three areas of knowledge, politics and ethics. In the second part, based on the basic methodology, we examined his theory at two levels of epistemologicallogical factors and existentialsocial factors. On this basis, we conclude that ALJaberi`s ontological and epistemological positions is in the direction of constructivistinterpretive methodologies and activate the epistemological domains that are based on the independence of the subject. As a result, AlJabrichr('39')s intellectual foundations and methodology are in the context of Western rationalities.KeywordsIslamic Rationality, Arabic Rationality, Shiite Rationality, Logical Rationality, Jaberi.