تحلیل و بررسی نظریه علامه طباطبائی در مورد صفت تکلم خداوند

مساله چگونگی رابطه صفات خداوند با یکدیگر و با ذات الهی از مسائل دیرینه در میان متفکران مسلمان بوده است. در این میان صفت کلام از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و دامنه بحث در مورد آن به قدیم یا حادث بودن قرآن کریم نیز کشیده شده است. ملاصدرا نظریه اشاعره در مورد قدیم بودن قرآن را مستلزم شرک و متعدد شدن موجودات قدیم و نظریه معتزله در مورد حادث بودن آنرا مستلزم ممکن و حادث بودن واجب الوجود دانست. ولی علامه طباطبائی با اعتباری دانستن کلام و سخن، اشکالاتی به نظریات حادث و قدیم بودن قرآن وارد نمود و با استفاده از همین اصل، اعتباری بودن و با نظر به احادیث و روایات شیعی به نقادی نظریه ذاتی بودن صفت کلام خداوند پرداخت. پژوهش حاضر در روی آوردی توصیفی تحلیلی به تبیین نظریه علامه طباطبائی در مورد فعلی بودن صفت کلام پرداخته و بر آن است که احادیث شیعی بر مدعای فعلی بودن صفت کلام دلالت نمی کنند.

An Analysis of Allameh Tabatabai's Theory about the Divine Attribute of speech

The question of the way in which the attributes of God are related to one another and to the Divine essence has been a longstanding issue among Muslim thinkers. Meanwhile, the attribute of God`s Speech, kalam, is of special importance and the scope of discussion about it is extended to the Holy Quran as being everlasting or noneverlasting. Mulla Sadra considered the Ashchr('39')arite theory of the Qurchr('39')an`s being everlasting as one leading to polytheism and the multiplicity of everlasting beings, and the Muchr('39')taziliteschr('39') theory of its being noneverlasting as one leading to God`s possibility and noneverlasting. However, Allameh Tabatabai, by recognizing God`s speech as being i`tibari, introduced some objections against what said by the Ashchr('39')arite and the Muchr('39')tazilite and, using the same principle and with regard to Shiite hadith and traditions, criticized the theory viewing Divine Speech as being essential. The present study, in a descriptiveanalytical approach, explains Allameh Tabatabaichr('39')s theory about this Divine attribute as being in the level of action and believes that Shiite hadiths do not lead to the Attribute as being in the level of action.Keywords: Divine Attribute of Speech, Ashchr('39')arites, Muchr('39')tazilites, Mulla Sadra, Allameh Tabatabai