تحلیل انتقادی دیدگاه جامعیت قرآن نسبت به مسائل اخرویبا محوریت کتاب «القران و التشریع»

جامعیت قرآن که خود ذیل بحث کارکرد و قلمرو دین مطرح می‌شود، از دیرباز به عنوان یکی از جنبه‌های اعجاز قرآن مورد توجه متفکران و قرآن‌پژوهان اسلامی بوده است؛ اگرچه مصرف اصطلاح »جامعیت قرآن «، محصول دوران اخیر به حساب می‌آید، اما محتوای آن با عناوینی مانند علوم مستنبط از قرآن مورد توجه بوده است. مفسران و متکلمان مسلمان در اصل جامعیت قرآن در عرصه هدایت و تامین نیازهای بشر برای هدایت، اختلافی نداشته؛ اما در مصداق و کیفیت و قلمرو جامعیت قرآن و احکامش وحدت نظر ندارند. در حوزه اخیر شاهد سه رویکرد اعتدالی، حداکثری و حداقلی هستیم. صادق بلعید در کتاب »القرآن و التشریع « با نفی رویکرد حداکثری و اعتدالی، مفاهیم و معارف قرآن را فردی و مربوط به حیات اخروی انسان می‌داند. یافته تحقیق بر آن است که وی علاوه بر نادیده گرفتن آیات فروان قرآن که صراحت در نگاه و دخالت دین در مناسبات اجتماعی دارد، حتی سابقه عملی حضور نبی مکرم اسلام را در این حوزه نادیده می‌انگارد. در این مقاله با روش تحلیلی و اسنادی، و با رویکرد انتقادی به بررسی دیدگاه بلعید در این کتاب پرداخته و از رهیافت اعتدالی در حوزه جامعیت قرآن دفاع می‌کنیم.

A Critical Analysis of the View of the Quran`s Comprehension with Regard to the Hereafter Based on the Book al-Quran wa al-Tashri`

The comprehensiveness of the Qurchr('39')an, which is itself discussed under the function and realm of religion, has long been considered as one of the miraculous aspects of the Qurchr('39')an by Islamic thinkers and the Qurchr('39')an; though the usage of the term comprehensiveness of the Qurchr('39')an is a product of recent times, its content has been current with such titles as the inferred sciences of the Qurchr('39')an. Muslim commentators and theologians did not differ on the principle of the comprehensiveness of the Qurchr('39')an in the field of guidance and the provision of human needs for guidance; but they do not agree on the example, quality and comprehensiveness of the Qurchr('39')an and its rules. In the late field, we witness three approaches of moderation, maximum and minimum. In the book AlQuran wa AlTashrichr('39'), Sadok Belaid, by denying the maximum and moderate approach, considers the concepts and teachings of the Qurchr('39')an as individual and relates them to the afterlife of man. As explained in the article, in addition to ignoring the many verses of the Qurchr('39')an, explicitly referring to the effects of religion in social relations, he even ignores the practical history of the presence of the Holy Prophet of Islam in this area. In this article, with an analytical and documentary method, and with a critical approach, we examine his view in this book and defend the moderate approach in the field of comprehensiveness of the Qurchr('39')an. Keywords: Immortality, Comprehensiveness of the Qurchr('39')an, Minimal Approach, Moderate Approach, Legislation, Verses of Rules, Sadok Belaid.