تاملی برنظریات ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی در علم واجب تعالی به جزئیات

پرسش اصلی جستار حاضر این است‌ که: وجوه اشتراک و افتراق رویکرد ابن‌سینا و خواجه نصیر درباره علم خداوند به امور جزیی چیست؟ و این دو حکیم تا چه اندازه توانسته‌اند پاسخگوی حلّ مسئله باشند؟ مطابق یافته های پژوهش، شیخ الرئیس با استناد به اصل علّیت و صورمرتسمه به اثبات و تبیین علم خداوند به جزئیات می پردازد اما خواجه طوسی با طرح اشکالاتی بر سخنان ابن‌سینا در خصوص علم خداوند به امور جزیی و متغیر، نظریه دیگری را ارائه می‌کند؛ به اعتقاد خواجه، علم خداوند به مجردات به وجود خاص خارجی و به مادیات، به صور آنها در عقول تعلق می‌گیرد. از مهمترین نتایج پژوهش حاضرکه به روش توصیفی تحلیلی انجام شده آن است‌ که: ارائه این نظریات علیرغم اینکه از اثبات علم تفصیلی که عین ذات خداوند باشد، ناتوان بود؛ امّا زمینه را برای دستیابی فیلسوفان بعدی مانند شیخ اشراق در تبیین علم خداوند در مقام فعل فراهم کرد.

A Reflection of Avicenna and Khwajeh Nasir al-Din Tusi on the Detailed Knowledge of God

1] [2]The main question of the present article is: What are the commonalities and differences between Ibn Sinachr('39')s and Khawaja Nasirchr('39')s approach to Godchr('39')s detailed knowledge? And to what extent have these two sages been able to answer the problem? According to the findings of the study, Sheikh alRachr('39')is, based on the principle of causality and formality, proves and explains the knowledge of God in detail, but Khwajeh Tusi presents other theories by presenting objections to Ibn Sinachr('39')s words about Godchr('39')s knowledge of small and changing beings; According to Khwajeh, Godchr('39')s knowledge of abstractions is attributed to specific external beings and to matter, in their forms in the intellect. One of the most important results of the present study, which was performed by descriptiveanalytical method, is that: The presentation of these theories, despite the fact that it was incapable of proving the detailed knowledge that is the essence of God; But it paved the way for the acquisition of later philosophers such as Sheikh Ishraq in explaining the knowledge of God as action.Keywords: Divine Knowledge, Drawn Forms, Intellects, Material and Changing Beings, Detailed Fixed Knowledge [1] . Assistant professor at Shiraz University of Medical Sciences, dr.b.mehraki@gmail.com[2] . Assistant professor at Shiraz University of Medical Sciences, rostamiebrahim67@gmail.com