نسبت سنجی میان ایمان و عقل در نهج‌البلاغه

نهج البلاغه که تجلی گاه پیوند عمیق بین ایمان و عقل است، در بسیاری از گزاره های آن نیز تبیین عقلانی و رویکرد فلسفی مشهود است. سنجش نسبت میان ایمان و عقل از دو بعد وجودشناختی، معرفت‌شناختی و بررسی معنا، زاوایا، منشاء و تعاملات این دو با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی در نهج البلاغه، مسئله این پژوهش است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در نهج البلاغه بخشی از ایمان، ناظر به احساسات و عواطف و بخشی ناظر به عقل عملی و بخش دیگر آن ناظر به عقل نظری است و بر خلاف اشاعره که ایمان را صرفا به عقل نظری معطوف نموده و معتزله که ایمان را منحصر در عقل عملی می دانند، ایمان هر دو عقل را در برگرفته و گزاره‌های ناظر به ایمان در نهج البلاغه با عقلانیت سازگاری و تعاضد داشته و لازمه ایمان‌آوری، عقلانیت است؛ هر چند که سهم عقل عملی در ایمان دینی بیشتر است.

A Comparison Made between Faith and Reason in Nahj al-Balaghah

Nahj alBalaghah, which is a case of the manifestation of the deep connection between faith and reason, in many of its propositions, rational explanation and philosophical approach is evident. Assessing the relationship between faith and reason from two dimensions: ontological, epistemological and examining the meaning, angles, origin and interactions of the two using the descriptiveanalytical method in Nahj alBalaghah, is the issue of this research. The findings of the research show that in Nahj alBalaghah, one part of faith is related to feelings and emotions, one part is related to practical intellect and one another part is related to theoretical intellect, and unlike the Ashchr('39')arites and the Muchr('39')tazilites who viewed respectively faith as only being on theoretical intellect and limited to practical reason, it includes both intellects, and the propositions concerning faith in Nahj alBalaghah are compatible with rationality, and the prerequisite for believing is rationality. However, the share of practical reason in religious faith is greater.Keywords: Nahj alBalaghah, Faith, Theoretical Intellect, Practical Intellect, Relationship.