ستیز و سازش اهل‌البُیُوتات و بزرگان با پادشاه در دوره ساسانیان (از خیزش ساسانیان تا پادشاهی قباد یکم)

در دوره ساسانیان چندین خاندان کوچک و بزرگ در گستره ایران پراکنده بودند که ازآن‌همه، هفت خاندان کارن، سورن، اسپاهبذ، مهران، اسپندیاذ، زیک و خود دوده ساسانی نژاده‌تر و نیرومندتر از دیگران بودند. هموندان خاندان‌های هفتگانه نژاده‌ترین ایرانیان شناخته می‌شدند و روساء این خاندان‌ها در دستگاه پادشاهی ساسانیان بسیار نیرومند بودند. پیوند این خاندان‌ها با پادشاه ساسانی آمیزه‌ای از ستیزها و سازش‌ها بود. در دوره نیرومندی دستگاه پادشاهی، بزرگان ایرانی و روساء خاندان‌های بزرگ، فرمانبردار پادشاه بودند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و روساء خاندان‌های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند. باوجوداین، در درازای تاریخ ساسانیان، ایرانیان باور داشتند که پادشاه ایران تنها باید هموَندی از تخمه ساسانیان باشد؛ ازاین‌رو، دیگر خاندان‌های ایرانی با همۀ نیرومندی خود و ناتوانی گاه‌به‌گاه دستگاه پادشاهی ساسانیان و جنگ‌ها و آشفتگی‌های خانگی، دست‌کم تا چند دهه پایانی تاریخ ساسانیان، این انگاره را نادیده نگرفتند و خواستار ستاندن پادشاهی از چنگ ساسانیان نشدند. پرسش اصلی ما این است که از خیزش ساسانیان تا آغاز فرمانروایی قبادیکم (488تا531م)، اهل‌البُیُوتات یا خاندان‌های هفتگانه ایرانی و بزرگان چگونه پیوندی با پادشاه داشته‌اند؟ این جستار نشان خواهد داد که پیوند بزرگان و خاندان‌های ایرانی با پادشاه آمیزه‌ای از ستیزها و سازش‌ها بوده است. در دوره پادشاهان نیرومند و جنگاور، خاندان‌های بزرگ ایرانی فرمانبردار پادشاه می‌شدند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و روساء خاندان‌های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند.