تطور تاریخنگاری شاهزاده علیقلی‌میرزا اعتضادالسلطنه

ورود اندیشه‌های غربی به ایران عصر قاجار، واکنش‌های اقشار گوناگون اجتماعی، به‌خصوص طبقه روشنفکر را برانگیخت. تعداد درخور توجهی از شاهزادگان قاجار نیز از امکانات ویژه‌ای که در اختیار داشتند، استفاده کردند و در علوم و فنون مختلف از سرآمدان روزگار خویش شدند. شاهزاده علیقلی‌میرزا اعتضادالسلطنه یکی از شخصیت‌های فرهیخته این خاندان بود. زبردستی او در علم تاریخنگاری شایان توجه ویژه‌ای است. با مطالعه مواد تاریخنگاری اعتضادالسلطنه، تاریخ‌نویسی وی را می‌توان به دو مرحله: پیروی از تاریخنگاری سنتی و تاریخنگاری براساس شیوه‌های نوین تقسیم‌بندی کرد. این پژوهش مواد تاریخی و تاریخنگاری موجود در آثار علیقلی‌میرزا اعتضادالسلطنه را با عناوین اکسیرالتواریخ، تاریخ وقایع و سوانح افغانستان، مدعیان نبوّت، فتنه باب، رصدخانه مراغه و جغرافیای محال مازندران واکاوی می‌کند و به دنبال یافتن پاسخ برای پرسش‌های ذیل است:علل تغییر شیوه تاریخنگاری اعتضادالسلطنه چه بود؟ مسائل پرداخته‌شده در تالیفات اعتضادالسلطنه تحت‌تاثیر چه ضرورت‌هایی انجام گرفته‌است؟ علل انتشار و توقیف روزنامه سنیه ایران چه بود؟پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های تاریخی و از حیث روش، ترکیبی از روش‌های توصیفی‌روایی و تحلیلی است.

The Evolution of Historiography in Etezadosaltaneh’s Era

The entry of western ideas in Qajar era raised reactions from various social strata, especially the intelligentsia. A significant number ofQajar princes, who possess special facilities, became experts in different fields. Prince Qoli Mirza Eetzadosaltaneh is one of the educated characters inthis family.Hismasteryin the science ofhistoryisworthspecial attention. Studying Etezadosaltaneh's historiography, the history of hiswritingcan be dividedinto two stages: following thetraditionalhistoriography,and historiographyonmodern methods. This study has investigated the history and historiography in the works of AliQuliMirza Aksyraltvarykh titles, dates, events in Afghanistan, those who claim to prophets, Bábí movement, Maragheh Observatory, the geography of Mazandaranand so on. The study seeks to findanswerstothe followingquestionsis:1What are the reasons for changing the way Etezadosaltaneh historiography?2 What are the requisites that effected Etezadosaltaneh problem in his writings?3 What are the reasons for the publication and closure of Snyh Iran newspaper?Current study is a historical research and its methodology combines narrative and descriptive analytical methods.