منصب شیخ الاسلام و نقش آن در امور سیاسی ـ اجتماعیِ کرمان در دوره متاخر صفوی (از: 995ق / 1587 م تا 1135ق/ 1722م)

شیخ الاسلام یکی از مقام های مهم دینی در عصر صفوی است که به منظور رسمیت و گسترش فقه و عقایدِ شیعه دوازده امامی در دربار و مراکز ایالت ها وجود داشت. ظاهرا نحوه انتصاب افراد به این مقام در ایالت کرمان از سوی شاه و صدر به صورت موروثی بود که علاوه بر احراز شایستگی های علمی و مقبولیت های عمومی از پدر به پسر به ارث می رسید. شیخ الاسلام ها در حلّ و عقد و نظم امور و در عزل و نصب های سیاسی و امور حکومتی و نظامی و تشکیلات دینی و حقوقی و قضایی و عقود و وقفنامه ها و انجام فعالیت های اقتصادی و عمرانی و رفاهی و رفع بحران های اجتماعیِ ایالتِ کرمان و حتی تشکیلات دینیِ دربار نظارت و دخالت داشتند. نیز برخی از شیخ الاسلام ها با تصاحب اراضی مزروعیِ گسترده در برخی از نواحی، نقش موثری در تعیین نرخ برخی از محصولات کشاورزی داشتند و از پرداخت مالیات به دولت مرکزی خودداری می کردند. شیخ الاسلام ها به عنوان نمایندگان دولت صفوی، تنها به حفظ موقعیت شان در جامعه کرمان بسنده نمی کردند؛ بلکه به منظور ارتقای جایگاهشان در دربار، به دسیسه و توطئه چینی علیه دیگر مقامات دینی و دولتی دربار می پرداختند و اسباب اغتشاش و نابسامانی را در پایتخت صفوی نیز فراهم می کردند.این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد است تا کارکردهای سیاسی و اجتماعی شیخ الاسلام های کرمان در دوره متاخر صفوی را بررسی و واکاوی نماید.

The Position and Role of Shekh al-Islam in Socio-Political Affairs of Kerman at the end of Safavid Period

Shekh alIslam was one of the most significant religious positions during Safavid era. One of the functions of this position was spreading of religious jurisprudence and Shiite beliefs in court and the center of provinces. Seemingly, the appointment for this position was inheritable based on the choice of king and Sadr. The candidate must not only have scientific competences and public acceptance but also inherit this position from his father. Shekh alIslams were in charge of such affairs including regulation of situation, dismissal and appointment of political and military system, engaged in religious jurisprudence system, fulfill of contracts(vaghf nameh), the economical and constructional activities and removal of social crisesof Kerman. Besides, some of them had effective role in estimation of rate of agricultural products by taking possession of farmlands andalso avoided to pay tax to government. Shekh alIslam not onlywere not satisfied with their position as representatives of Safavid's government but also endeavored to get promotion by making intrigue and conspiracy in court. The result of such activities was not positive for Safavid's government. This article aims to analyze the sociopolitical functions ofShekh alIslam position in Kerman at the end of Safavid era based on analyticaldescriptive approach by employing studies.